Ethiopia Check

#FakeAccountAlert Akkaawuntii X (Tiwiitaraa) sobaa maqaa Obbo Jawaar Mahaammadiin baname irraa of yaa eegnu!

Akkaawuntiin X (Tiwiitaraa) sobaa maqaa Obbo Jawaariin baname odeeffannoowwan garagaraa qoodaa akka jiru hubanneerra.

Akkaawuntiin maqaa ‘Jawar Muhammad’ jedhufi hordoftoota 380 ol qabu kun ji’oota darban keessa odeeffannoowwan heddu maxxanseera.

Odeeffannoowwan akkaawuntichi tibbana qoode keessaa tokko immoo ergaa baga gammaddanii mootummaan Itoophiyaa dhiyeenya kana Pirezidaantii Somaalilaand ta’anii kan filaman Abdiraahmaan Mohammad Abdullaahiif dabarse ni argama.

Maxxansa kana keessatti akkaawuntichi bifa safuun ala ta’een Pirezidaantii Somaaliyaa kan ta’an Hasan Sheek Mohaammud qeeqee jira.

Obbo Jawaar gama isaaniitin akkaawuntiin kun kan isaanii akka hintaane akkaawuntii Tiwiitaraa isaanii sirrummaan isaa mirkanaa’e fi hordoftoota kuma 349 ol qaburratti beeksisaniiru.

Odeeffannoon akkaawuntii sobaa irratti qoodames akkaawuntii isaanii isa sirriirra akka hinjirre mirkaneessineerra. Akkaawuntiin X Obbo Jawaar Mahaammad inni sirriin geessituu kanaan argama: https://x.com/jawar_mohammed?s=21&t=dmcdufxK8i9nmLEWi2-yGQ

Gama biraatiin akkaawuntiin X sobaa maqaa nama siyaasaa kanaan ALI Waxabajjii 2016 baname ji’oota muraasa darban keessatti odeeffannoowwan 390 ol qooduu isaa ilaallee jirra.

Akkaawuntiiwwan fi fuulawwan miidiyaalee hawaasaa sobaa maqaa namoota fi dhaabbilee beekamootiin banaman odeeffannoowwan sobaa fi dogongoraaf nusaaxiluu waan danda’aniif ofeeggannoo yaa taasifnu.

@EthiopiaCheck

የኢትዮጵያ ቼክ የአርብ ሳምንታዊ ዳሰሳ

1. ቲክቶክ በፈረንጆች ሁለተኛ ሩብ ዓመት በኬንያውያን ተጠቃሚዎች የተጫኑ 360,000 ይዘቶችን ማንሳቱን አስታውቋል። በተመሳሳይ 60,000 አካውንቶችንም መሰረዙን ገልጿል። ቲክቶክ ባስነበበው የሩብ ዓመት ሪፖርቱ ከተነሱት ይዘቶች አብዛኞቹ ሀሠተኛ መረጃንና ልቅ ወሲብን ያሰራጩ ናቸው ብሏል። ከተሰረዙት አካውንቶች መካከል ደግሞ 90% ዕድሜያቸው ከ13 ዓመት በታች የሆኑ ልጆች የሚጠቀሙባቸው ሆነው በመገኘታቸው መሆኑን ገልጿል። ኬኒያ ከወራት በፊት ቲክቶክ የየሩብ ዓመቱን ሪፖርት እንዲያቀርብ መጠየቋ ይታወሳል።

2. አንጋፋው የብሪቲሽ ዕለታዊ ጋዜጣ ዘ-ጋርዲያን ኤክስ የተሰኘውን የማህበራዊ ሚዲያ መጠቀም ማቆሙን አስታውቋል። ጋዜጣው በድረገጹ ባስነበበው መግለጫ ኤክስን አሉታዊ ይዘቶች የበረከቱበት “መርዛም” ፕላትፎርም ሲል ገልጾታል። ከጋርዲያን በተጨማሪም የስፔኑ ላ ቫንጋርዲያ ጋዜጣም ኤክስ የሀሠተኛ መረጃ አሰራጮችና የሴራ ተንታኞች የገደል ማሚቶ (echo chamber) ሆኗል የሚል ምክንያት ከሰጠ በኃላ ፕላትፎርሙን መጠቀም እንደሚያቆም ገልጿል።

3. በተመሳሳይ ድንበር የለሽ የጋዜጠኞች ቡድን (Reporters Without Borders) ኤክስ የተሰኘውን የማህበራዊ ሚዲያ ሀሠተኛ መረጃ በማሰራጨት ወንጀል መክሰሱን አስታውቋል። ቡድኑ በፈረንሳይ ሀገር በሚገኝ ፍርድ ቤት ያቀረበው ክስ ኤክስ ከተቋሙ አንጻር የተሰራጨን ሀሠተኛ መረጃ ተደጋጋሚ ሪፖርት ቢቀርብለትም አለማንሳቱን ያትታል። ቡድኑ ክሱን ያቀረበው የማህበራዊ ሚዲያ አገልግሎት ሰጭ ኩባንያዎች ተጠያቂ መሆን እንዳለባቸው ለማሳየት መሆኑን ባወጣው መግለጫ አስነብቧል።

በሳምንቱ ያቀረብናቸው መረጃዎች የቴሌግራም ሊንኮች፥

-የማህበራዊ ሚዲያ ድርጅቶች በጥላቻ ንግግር እና በሃሰተኛ መረጃ መቆጣጠር ላይ ያላቸው ሚና ምን መምሰል አለበት በሚለው ጉዳይ መልዕክት አስተላልፈናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2502

-ከባህር ዳር ከተማ ተነስተው ወደ ጎንደር ያቀኑን ወታደራዊ ኮንቮዮች ያሳያል ተብሎ የተጋራን ፎቶ አጣርተናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2503

-‘’የድሮ ፎቶ’’ እንዲመስል በቅንብር የተሰራ ምስልንም ፈትሸናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2504

-ቴክኖሎጂን በመጠቀም ‘በሰአታትእ ውስጥ የስኳር በሽታን ማጥፋት ተችሏል በሚል እየተሰራጨ የሚገኝ መረጃንም ተመልክተናል: https://t.me/ethiopiacheck/2505

ኢትዮጵያ ቼክ

@EthiopiaCheck

#EthiopiaCheck የሰኞ መልዕክት

የማህበራዊ ትስስር ሚዲያ ድርጅቶች በጥላቻ ንግግር እና በሃሰተኛ መረጃ መቆጣጠር ላይ ያላቸው ሚና ምን መምሰል አለበት?

የጥላቻ ንግግር እና የሃሰተኛ መረጃዎች ስርጭት በማህበራዊ ትስስር ገጾች ላይ በተለይ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ እየበዛ መቷል፡፡ ነገር ግን እነዚህ መረጃዎች የሚወጡባቸው የማህበራዊ ትስስር ሚዲያዎች በቂ የሚባል የመቆጣጠር (moderating) ስራ በተለይ ኢትዮጵያ ውስጥ ሲሰሩ አይታዩም።

እነዚህ ድርጅቶች በመጀመሪያ የተመሰረቱ ጊዜ በሚዲያቸው ላይ ለሚወጡ ጽሁፎችም ሆነ ማንኛውም አይነት ነገሮች ተጠያቂነታቸውን ከራሳቸው ላይ አንስተው ነበር፡፡ ሆኖም ግን በተለይ ከቅርብ አመታት ወዲህ ሰዎች ማንኛውንም አይነት መረጃዎችንም ሆነ ዜና የሚያገኙት በነዚህ የማህበራዊ ትስስር ሚዲያዎች ላይ ብቻ እየሆነ መቷል፡፡ ስለሆነም እነዚህ ድርጅቶችም ከብዙ ጫናዎች በኋላ በተወሰነ መልኩ በሚዲያዎቻቸው ላይ የሚወጡትን መረጃዎች አርተፊሻል ኢንተለጀንስን እና የሰው ሀይልን በመጠቀም መቆጣጠር ጀምረዋል፡፡

ሆኖም ግን የሃሰተኛ መረጃዎች እና የጥላቻ ንግግሮች የመብዛታቸውን ያክል እነዚህ ድርጅቶች ሃላፊነት ወስደው ሲሰሩ አይታዩም፣ በተለይ የፖለቲካ ይዘት ባላቸው ጽሁፎች ላይ፡፡ የሚያንማር መንግስት በሮህንጊያ ሙስሊሞች ላይ ያሰራጨው የሃሰተኛ መረጃ ያስነሳውን ከፍተኛ እልቂት እንደ ምሳሌነት መመልከት እንችላለን፡፡

በሃገራችንም ደግሞ በተለይ ከ2015 አ.ም ጀምሮ በሚታዩት የተለያዩ አለመግባባቶች እና ግጭቶች ጀርባ በማህበራዊ ትስስር ሚዲያዎች ላይ የሚወጡት የሃሰተኛ መረጃዎች እና የጥላቻ ንግግሮች ግጭቶቹን ከሚያባብሱት ውስጥ ናቸው።

የእነዚህ ሚዲያዎችን ቸልተኝነትን አስከትሎ በአለማችን ላይ የሚገኙ የተለያዩ ሀገራት መንግስታት በማህበራዊ ድህረ ገጽ ላይ የሚወጡትን መረጃዎች በተለይም የፖለቲካ ይዘት ያላቸውን መረጃዎች የሚቆጣጠሩበት መመሪያዎችን አውጥተዋል። እነዚህ መመሪያዎችን ካወጡ ሃገራት መካከል አውስትራሊያ እና ሲንጋፖር ይገኙበታል።

ኢትዮጵያም በቅርቡ ያጸደቀችው የጥላቻ ንግግርና የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመከላከልና ለመቆጣጠር የወጣው አዋጅ ውስጥ ለተቋማትና አገልግሎት ሰጪዎች ኃላፊነቶችን አስቀምጣለች።

ህጉ “ማንኛውም የማህበራዊ ሚዲያ አገልግሎት የሚሰጥ ድርጅት የጥላቻ ንግግርና የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን ለመቆጣጠርና ለመግታት ጥረት ማድረግ አለበት። ድርጅቱ የጥላቻ ንግግርን ወይም የሐሰተኛ መረጃ ስርጭትን የተመለከተ ጥቆማ ሲደርሰው በሀያ አራት ሰዓት ውስጥ ይህን መሰል መልዕክቶችን ወይም ንግግሮችን ከአግልግሎት አውታሩ ሊያስወግድ ይገባል” ይላል።

ነገር ግን መንግስት እንደዚህ አይነት ህጎችን/መመሪያዎችን አውጥቶ በማህበራዊ ትስስር ገጾች ላይ የሚወጡትን መረጃዎች በሚቆጣጠሩበት ጊዜ የሰዎችን የመናገር መብትን ሲጋፉ እናያለን።

እንደ መፍትሄ ልናያቸው ከሚገቡ አስተያየቶች መካከል:

1. በእነዚህ ድርጅቶች ድህረ ገጽ ላይ የሚወጡትን እያንዳንዱን መረጃዎች የሚከታተሉ ሰዎች (content moderators) በብዛት መቅጠር ያስፈልጋቸዋል። አሁን ከሚጠቀሟቸው ከነሱ ውጪ ያሉ ድርጅቶች (outsourced companies) ይልቅ በየሃገሩ ሰዎችን መቅጠር አለባችው። እነዚህም የሚቀጠሩት ሰዎች የሃገሩን ባህል እና የተለያዩ ቋንቋዎችን የሚናገሩ ሰዎች መሆን ይኖርባቸዋል። እንደ ኢትዮጵያ ያሉ ከ7 ሚሊየን ሰዎች በላይ የፌስቡክ ተጠቃሚ ባለባት ሀገር እና በብዙ ቋንቋዎች በሚጻፍባት ሃገር ላይ በብዛት መረጃዎችን የሚከታተሉ ሰዎች (content moderators) መቀጠር አለባቸው።

2.  እነዚህ የማህበራዊ ትስስር ሚዲያዎች ደግሞ ቢያንስ በመረጃ የተረጋገጡ ሃሰተኛ መረጃዎችን ከአውታራቸው ማውረድ ይኖርባቸዋል።

3. እንዲሁም ትክክለኛ ገፆችን ማረጋገጥ (verify ማድረግ) እና ተመሳስለው የተከፈቱ ገፆችን የመዝጋት ሀላፊነታቸውንም ሊወጡ ይገባል።

ኢትዮጵያ ቼክ

@EthiopiaCheck

የኢትዮጵያ ቼክ የአርብ ሳምንታዊ ዳሰሳ

1. የማኅበራዊ ሚዲያ ሰለባነት በተማሪዎች ውጤታማነት ላይ ትልቅ አሉታዊ ተፅዕኖ እየፈጠረ ነው ሲል የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ትምህርት ቢሮ ገልጿል። የቢሮ ኃላፊ ዘላለም ሙላቱ (ዶ/ር) የትምህርት ጥራትን በተመለከተ ከከተማው ምክር ቤት አባላት ለቀረቡላቸው ጥያቄዎች በሰጡት ምላሽ የተማሪዎች የማህበራዊ ሚዲያ አጠቃቀም ለውጤት ማሽቆልቆል ዋነኛ ምክንያት በመሆኑን አስታወቀዋል። ሃላፊው “በተለይም ቲክቶክ ቶታሊ ልጆችን ቀምቶናል” በማለት የተናገሩ ሲሆን “እነዚህን ሶሻል ሚዲያዎችን ባን ካላደረግን (ካልዘጋን ተማሪዎችን) አስተምረን ዳር እናደርሳልን ከባድ ነው” ሲሉ ተደምጠዋል።

2. ዋትስአፕ የሪቨርስ ኢሜጅ ሰርች (reverse image search) አገልግሎትን በሙከራ ደረጃ መጀመሩን የቴክኖሎጅ ዘገባዎችን የሚሰራው ቴክራዳር በሳምንቱ አጋማሽ አስነብቧል። የሪቨርስ ኢሜጅ ሰርች አገልግሎቱ ተጠቃሚዎች በዋትስአፕ የሚመለከቱትን ፎቶ ትክክለኛነት በቀላሉ ለማወቅ ይረዳቸዋል ተብሏል። አገልግሎቱን ለማግኘት ፎቶውን መከፈት ቀጥሎም ቁልቁል የተደረደሩትን ሶስት ነጥቦችን መንካት ከዚያም ሰርች ኦን ዌብ (search on web) የሚለውን አማራጭ ብቻ መንካት ይጠበቅባቸዋል ተብሏል።

3. ካናዳ የቲክቶክ ቢሮዎችን መዝጋቷን የሀገሪቱ ሚዲያዎች ዘግበዋል። ይሁን እንጅ ካናዳዊያን የቲክቶክ መተግበሪያን መጠቀም መቀጠል ይችላሉ ተብሏል። ካናዳ እርምጃውን የወሰደችው ከብሔራዊ ደህነንት ስጋት ጋር በተገናኘ መሆኑ ተገጿል። ቲክቶክ ውሳኔውን የተቃወመ ሲሆን ወደ ፍርድ ቤት ሂጀ እሟገታለሁ ብሏል።

በሳምንቱ ያቀረብናቸው መረጃዎች ሊንኮች:

- አልጎሪዝሞች እንዴት የመረጃ አጠቃቀማችንን መልክ እንደሚያስይዙ በሰኞ መልእክታችን በትግርኛ ቋንቋ አቅርበናል: https://tig.ethiopiacheck.org/home/tackling-echo-chambers-and-filter-bubbles-how-algorithms-shape-our-social-media-news-feeds-%e1%88%93%e1%89%a0%e1%88%ac%e1%89%b3/

-ለአቅም ማሻሻያ ፕሮግራም ያለፉ ተማሪዎች በግል እንዲማሩ መወሰኑን በመግለጽ የተሰራጨን ‘ደብዳቤ’ አጣርተናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2497

-በትግራይ ክልል የሚገኙ ተፈናቃዮችን በተመለከተ የሚዲያ ዳሰሳ አስነብበናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2498

- ረዳት ፕሮፌሰር ጌትነት አልማው የተባለ ግለሰብ ያሰራጫውን ምስልም ፈትሸናል:
https://t.me/ethiopiacheck/2499

ኢትዮጵያ ቼክ

@EthiopiaCheck

#FactCheck ጠ/ሚር አብይ አህመድ ኢትዮጵያ ለኢንቨስትመንት መዳረሻነት ከአፍሪካ ቀዳሚዋ ሀገር ስለመሆኗ ስላነሱት ሀሳብ ጥናቶች ምን ይላሉ?

ጠ/ሚር አብይ አህመድ በዛሬው የፓርላማ ውሏቸው ላይ ካነሷቸው ነጥቦች መሀል ኢትዮጵያ በአፍሪካ ተመሯጯ የኢንቨስትመንት መዳረሻ መሆኗን ነበር።

"በአፍሪካ ውስጥ የፈለገው ያህል የሚድያ ፕሮፖጋንዳው ቢስፋፋም ኢትዮጵያን የሚያክል ለኢንቨስትመንት ምቹ የሚባል ሀገር እምብዛም የለም" በማለት የተናገሩት ይህም ከመሬት አጠቃቀም፣ የኢነርጂ አቅርቦት እንዲሁም ዝቅተኛ የብልሹ አሰራር/ጉቦኝነት መኖርን አንስተዋል።

በዚህ ዙርያ በአፍሪካ በየአመቱ ለኢንቨስትመንት ተመራጭ የሆኑ መዳረሻዎችን በማውጣት የሚታወቀው ግዙፉ RMB ግሩፕ ያወጣውን ጥናት እንመልከት።

የዘንድሮው (እአአ የ2024) የተቋሙ ጥናት እንደሚያሳየው ሲሸልስ ቀዳሚዋ ለኢንቨስትመንት ተመራጭ ሀገር ስትሆን በምክንያትነት የተቀመጠው ሳቢ የኢንቨስትመንት አሰራር፣ የህዝብ እድገት እና የተረጋጋ ኢኮኖሚ ናቸው።

በሁለተኝነት የተቀመጠችው ሞሪሺየስ ስትሆን ሀገሪቱ ደግሞ በፈጠራ፣ በኢኖሚ ነፃነት፣ በጥሩ መልኩ በሚመራ የኢንቨስትመንት ሴክተር እና ከፍ ባለ የነፍስ ወከፍ ገቢ ተመራጭ ሆናለች።

ከሶስት እስከ አምስት ያለውን ቦታ የያዙት ደግሞ ግብፅ፣ ደቡብ አፍሪካ እና ሞሮኮ ናቸው።

RMB የግዙፉ የደቡብ አፍሪካው ፈርስት ራንድ ግሩፕ የኮርፖሬት እና ኢንቨስትመንት ባንኪንግ (CIB) ቅርንጫፍ ሲሆን ሪፖርቱን በዚህ ሊንክ መመልከት ይቻላል: https://www.rmb.co.za/where-to-invest-in-africa-2024

በዚህ ዙርያ አለም አቀፍ ሚድያዎች ዘገባዎቻቸውን ያቀረቡ ሲሆን የፋይናንስ ዜናዎችን በማውጣት የሚታወቀው ብሉምበርግ የሰራውን ዜናም መመልከት ይቻላል: https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-08-06/island-nations-top-egypt-as-best-african-investment-destinations?embedded-checkout=true

ኢትዮጵያ ቼክ

@EthiopiaCheck