ጥቂት የታላቁ ዓሊም ❨ሊቅ❩ ሸይኸ ኢብኑ ባዝ (ረሒመሁሏህ) ህይወት ታሪክ በራሳቸው አንደበት ከመጅሙዑል ፈታዋ የተወሰደ።
ስሜ ዐብዱል'ዐዚዝ ኢብን ዐብዱሏህ ኢብን ዐብዱር-'ረሕማን ኢብን ሙሐመድ ኢብን ዐብዱሏህ ኢብን ባዝ ይባላል።የተወለድኩት እንደ ሒጅራ አቆጣጠር በዙል ሒጃ፣1330 ዓ.ሂ በሪያድ ከተማ ነው። ዒልም በጀመርኩበት ጊዜ ማየት እችል ነበር። ከ 16 ዓመት በኃላ ማለትም 1346 ዓ.ሂ ዓይኔን ታመምኩኝ። ዐይኖቼ ደከሙ። ከ 4 አመት በኃላ ማለትም በ1350 ዓ.ሂ አላህ የተመሰገነ ይሁንና ሁለቱም ዓይኖቼ ጠፉ። የውስጥ መመልከቻዬን በጥልቀት መመልከት እንድችል ሃያሉ ጌታዬን እጠይቃለሁ። በዱንያም በአኼራም መጨረሻዬን እንድያሳምርልኝ እጠይቃለሁ ።
ዒልም የጀመርኩት በልጅነቴ ነበር። ቁርዓንንም የሀፈዝኩት በወጣትነት ጊዜ ነበር። ከዚያም ኢስላማዊ እውቀቶችን፣አረብኛ ቋንቋን ሪያድ ከሚገኙ ዑለማዎች ተማርኩኝ። እኔ እውቀቶችን የተማርኩባቸው ዑለማዎች ስም ዝርዝራቸው እንደሚከተለው ነው:
1⃣➺ሸይኽ ሙሐመድ ኢብን ዐብዱል'ለጢፍ ኢብን ዐብዱር-ረሕማን ኢብን ሐሰን ኢብን አሽ-'ሸይኸ ሙሐመድ ኢብን ዐብዱል-'ወሓብ ❨ረሒመሁሏህ)
2⃣➺ሸይኽ ሷሊህ ኢብን ዐብዱል-'ዐዚዝ ኢብን ዐብዱር-'ረሕማን ኢብን ሐሰን... (ረሒመሁሏህ)
3⃣➺ሸይኽ ሰዓድ ኢብን ሐማድ ኢብ ዐቲቅ (ረሒመሁሏህ)
4⃣➺ ሸይኽ ሐማድ ኢብን ፋሪስ (ረሒመሁሏህ)
5⃣➺ሸይኽ ሰዓድ ወቃስ አል-ቡኻሪ (ረሒመሁሏህ) እኝህ ሸይኽ ከመካ ዓሊም አንዱ ሲሆኑ ተጅዊድን ተምሬባቸዋለሁ።
6⃣➺ በተራ ቁጥር አምስት የተቀመጡት ዝነኛ ሸይኻቸው ሙሐመድ ኢብን ኢብራሂም ኢብን ዐብዱል-'ለጢፍ (ረሒመሁሏህ) በኝህ ሸይኽ ለ10 ዓመት ያክል ተምሬባቸዋለሁ። የተማርኩባቸው ሁሉንም የዒልም ዓይነቶችን ነው፣ ከ 1347 እስከ 1357 በሳቸው ተምሬያለሁ ይላሉ ሸይኽ ኢብኑ ባዝ (ረሒመሁሏህ)።ለፈትዋም እንድመረጥ ያደረገኝ እኝሁ ሸይኽ ናቸው። ሁላቸውንም አላህ ኸይር ጀዛቸውን ይከፈላቸው!!!!
በተለያዩ የስልጣን እርከኖች ላይም ተሹሜያለሁ
⓵- የኽርጅ አከባቢ ከ1357-1371 ዓ.ሂ በጀማደ ሳኒ 1357ዓ.ሂ ተሹሜ ለ14 ዓመት ያክል በሸሪዓዊ ዳኝነት ቆይቻለሁ።
➁- ሪያድ የሚገኘው በሐዲስ ፋካሊቲ (faculty) ተቋም፤ተውሒድን፣ፊቅህን.. faculty of shari'ah በ1373 ዓ.ሂ ከተመሰረተ በኃላ ለ 9 አመት አስተምርያለሁ።በዚህ ተቋም እስከ 1380 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➂-በ1381ዓ.ሂ በመዲና ዩኒቨርሲቲ በምክትል ፕሬዚዳንትነት ተሹሜ እስከ 1390 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➃-በ1390 የቀድሞው የመዲና ዩኒቨርሲቲ ፕሬዝዳንት ሸይኽ ሙሐመድ ኢብን ኢብራሂም (ረሒመሁሏህ) ከሞቱ በኃላ በሳቸው ቦታ ከ1390 እስከ 1395 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➄- በቀን 20/1/1414 ዓ.ሂ የሳዑዲ መንግስት አጠቃላይ ሙፍቲ አድርጎ ሾመኝ። እስካሁን በዚሁ እርከን ላይ እገኛለሁ። አላህ እንዲረዳኝና ትክክለኛውን ብይን እንዲለግሰኝ እጠይቃለሁ።
በተጨማሪም በዚህ ጊዜ የተለያዩ ኢስላማዊ ካውንስሎች ላይ በአባልነት ቆይቻለፀ፣ ለምሳሌ ያክል፦
◆ የሳዑዲ አረቢያ የዑለማዎች ፕሬዝዳንት council።
◆ የሳዑዲ አረቢያ የዳዕዋ council
◆ የመዲና ዩኒቨርሲቲ ኢስላማዊ council
◆የአለም አቀፍ መስጂዶች ፕሬዘዳንት council...
የፃፍኳቸው መጽሐፍቶችን በተመለከተ:
1) አል-ፈዋኢድ አል-ጀ
ሊያህ ፊ አል-መባሂስ አል-ፈርዲያ
2) አት-ተህቂቅ ወል-ኢዳህ ሊ-ከሲር ሚን-መሳኢል አል-ሐጅ ወል-ዑምራህ ወዝ-ዚያራህ
3)አት-ተህዚር ሚነል ቢድዓ (ይህ ኪታብ በውስጡ ያቀፈው መወለድን በተመለከተ፣የኢስራዕ ሌሊት፣ የሻዕባን ግማሽ፣...በውስጡ አቅፎ ይዟል።
4) አል-ዐቂዳህ አስ-ሶሂሃ ወማ የዱ'ዱሃ
5)ውጁብ አል-አመል ቢሱነቲ ረሡል።
6)ዳዕዋህ ኢለላህ ወ'አኽላቅ አድ'ዱዓ
7)ዉጁብ ተህኪም ሸሪ'አላህ
8)ሁክሙ አስ-ሱፉር ወ' አል-ሒጃብ ወን-ኒካህ...
9) ነቅድ አል-ቀውሚያህ አል-አረቢያ
10) አል-ጀዋብ አል ሙፊድ ፊ ሁክሚ አት-ተስዊር
11) ታሪኽ ሸይኽ ሙሐመድ ዐብዱል'ወሓብ..
12) ሶላት..
13) ሁክም አል-ኢስላም ፊ-መን ተዓና ፊል-ቁርዓን አው ፊ'ረሡል
15) ሃሺያህ አል-ሙፊዳህ ዐላ ፈትሁል ባሪ
16) ኢቃም አል-በራሂን ዐላ ሁክም መን ኢስቲጋሳ ቢገይሪላህ...
17) አል-ጂሃድ ፊ ሰቢሊላህ
18) አድ-ዱሩስ አል-ሙሂማህ ሊ ዓመቲል ዑማህ
19) ፈታዋ ተተዐለቅ ቢ አሕካም አል-ሐጅ ወል-ዑምራህ
20) ውጁብ ሉዙሙ ሱናህ...
[መጅሙዑል ፈታዋ፣ጥራዝ:1 ገጽ:9-12]
✍ ትርጉም፦ሰሚር ጀማል
ስሜ ዐብዱል'ዐዚዝ ኢብን ዐብዱሏህ ኢብን ዐብዱር-'ረሕማን ኢብን ሙሐመድ ኢብን ዐብዱሏህ ኢብን ባዝ ይባላል።የተወለድኩት እንደ ሒጅራ አቆጣጠር በዙል ሒጃ፣1330 ዓ.ሂ በሪያድ ከተማ ነው። ዒልም በጀመርኩበት ጊዜ ማየት እችል ነበር። ከ 16 ዓመት በኃላ ማለትም 1346 ዓ.ሂ ዓይኔን ታመምኩኝ። ዐይኖቼ ደከሙ። ከ 4 አመት በኃላ ማለትም በ1350 ዓ.ሂ አላህ የተመሰገነ ይሁንና ሁለቱም ዓይኖቼ ጠፉ። የውስጥ መመልከቻዬን በጥልቀት መመልከት እንድችል ሃያሉ ጌታዬን እጠይቃለሁ። በዱንያም በአኼራም መጨረሻዬን እንድያሳምርልኝ እጠይቃለሁ ።
ዒልም የጀመርኩት በልጅነቴ ነበር። ቁርዓንንም የሀፈዝኩት በወጣትነት ጊዜ ነበር። ከዚያም ኢስላማዊ እውቀቶችን፣አረብኛ ቋንቋን ሪያድ ከሚገኙ ዑለማዎች ተማርኩኝ። እኔ እውቀቶችን የተማርኩባቸው ዑለማዎች ስም ዝርዝራቸው እንደሚከተለው ነው:
1⃣➺ሸይኽ ሙሐመድ ኢብን ዐብዱል'ለጢፍ ኢብን ዐብዱር-ረሕማን ኢብን ሐሰን ኢብን አሽ-'ሸይኸ ሙሐመድ ኢብን ዐብዱል-'ወሓብ ❨ረሒመሁሏህ)
2⃣➺ሸይኽ ሷሊህ ኢብን ዐብዱል-'ዐዚዝ ኢብን ዐብዱር-'ረሕማን ኢብን ሐሰን... (ረሒመሁሏህ)
3⃣➺ሸይኽ ሰዓድ ኢብን ሐማድ ኢብ ዐቲቅ (ረሒመሁሏህ)
4⃣➺ ሸይኽ ሐማድ ኢብን ፋሪስ (ረሒመሁሏህ)
5⃣➺ሸይኽ ሰዓድ ወቃስ አል-ቡኻሪ (ረሒመሁሏህ) እኝህ ሸይኽ ከመካ ዓሊም አንዱ ሲሆኑ ተጅዊድን ተምሬባቸዋለሁ።
6⃣➺ በተራ ቁጥር አምስት የተቀመጡት ዝነኛ ሸይኻቸው ሙሐመድ ኢብን ኢብራሂም ኢብን ዐብዱል-'ለጢፍ (ረሒመሁሏህ) በኝህ ሸይኽ ለ10 ዓመት ያክል ተምሬባቸዋለሁ። የተማርኩባቸው ሁሉንም የዒልም ዓይነቶችን ነው፣ ከ 1347 እስከ 1357 በሳቸው ተምሬያለሁ ይላሉ ሸይኽ ኢብኑ ባዝ (ረሒመሁሏህ)።ለፈትዋም እንድመረጥ ያደረገኝ እኝሁ ሸይኽ ናቸው። ሁላቸውንም አላህ ኸይር ጀዛቸውን ይከፈላቸው!!!!
በተለያዩ የስልጣን እርከኖች ላይም ተሹሜያለሁ
⓵- የኽርጅ አከባቢ ከ1357-1371 ዓ.ሂ በጀማደ ሳኒ 1357ዓ.ሂ ተሹሜ ለ14 ዓመት ያክል በሸሪዓዊ ዳኝነት ቆይቻለሁ።
➁- ሪያድ የሚገኘው በሐዲስ ፋካሊቲ (faculty) ተቋም፤ተውሒድን፣ፊቅህን.. faculty of shari'ah በ1373 ዓ.ሂ ከተመሰረተ በኃላ ለ 9 አመት አስተምርያለሁ።በዚህ ተቋም እስከ 1380 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➂-በ1381ዓ.ሂ በመዲና ዩኒቨርሲቲ በምክትል ፕሬዚዳንትነት ተሹሜ እስከ 1390 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➃-በ1390 የቀድሞው የመዲና ዩኒቨርሲቲ ፕሬዝዳንት ሸይኽ ሙሐመድ ኢብን ኢብራሂም (ረሒመሁሏህ) ከሞቱ በኃላ በሳቸው ቦታ ከ1390 እስከ 1395 ዓ.ሂ ቆይቻለሁ።
➄- በቀን 20/1/1414 ዓ.ሂ የሳዑዲ መንግስት አጠቃላይ ሙፍቲ አድርጎ ሾመኝ። እስካሁን በዚሁ እርከን ላይ እገኛለሁ። አላህ እንዲረዳኝና ትክክለኛውን ብይን እንዲለግሰኝ እጠይቃለሁ።
በተጨማሪም በዚህ ጊዜ የተለያዩ ኢስላማዊ ካውንስሎች ላይ በአባልነት ቆይቻለፀ፣ ለምሳሌ ያክል፦
◆ የሳዑዲ አረቢያ የዑለማዎች ፕሬዝዳንት council።
◆ የሳዑዲ አረቢያ የዳዕዋ council
◆ የመዲና ዩኒቨርሲቲ ኢስላማዊ council
◆የአለም አቀፍ መስጂዶች ፕሬዘዳንት council...
የፃፍኳቸው መጽሐፍቶችን በተመለከተ:
1) አል-ፈዋኢድ አል-ጀ
ሊያህ ፊ አል-መባሂስ አል-ፈርዲያ
2) አት-ተህቂቅ ወል-ኢዳህ ሊ-ከሲር ሚን-መሳኢል አል-ሐጅ ወል-ዑምራህ ወዝ-ዚያራህ
3)አት-ተህዚር ሚነል ቢድዓ (ይህ ኪታብ በውስጡ ያቀፈው መወለድን በተመለከተ፣የኢስራዕ ሌሊት፣ የሻዕባን ግማሽ፣...በውስጡ አቅፎ ይዟል።
4) አል-ዐቂዳህ አስ-ሶሂሃ ወማ የዱ'ዱሃ
5)ውጁብ አል-አመል ቢሱነቲ ረሡል።
6)ዳዕዋህ ኢለላህ ወ'አኽላቅ አድ'ዱዓ
7)ዉጁብ ተህኪም ሸሪ'አላህ
8)ሁክሙ አስ-ሱፉር ወ' አል-ሒጃብ ወን-ኒካህ...
9) ነቅድ አል-ቀውሚያህ አል-አረቢያ
10) አል-ጀዋብ አል ሙፊድ ፊ ሁክሚ አት-ተስዊር
11) ታሪኽ ሸይኽ ሙሐመድ ዐብዱል'ወሓብ..
12) ሶላት..
13) ሁክም አል-ኢስላም ፊ-መን ተዓና ፊል-ቁርዓን አው ፊ'ረሡል
15) ሃሺያህ አል-ሙፊዳህ ዐላ ፈትሁል ባሪ
16) ኢቃም አል-በራሂን ዐላ ሁክም መን ኢስቲጋሳ ቢገይሪላህ...
17) አል-ጂሃድ ፊ ሰቢሊላህ
18) አድ-ዱሩስ አል-ሙሂማህ ሊ ዓመቲል ዑማህ
19) ፈታዋ ተተዐለቅ ቢ አሕካም አል-ሐጅ ወል-ዑምራህ
20) ውጁብ ሉዙሙ ሱናህ...
[መጅሙዑል ፈታዋ፣ጥራዝ:1 ገጽ:9-12]
✍ ትርጉም፦ሰሚር ጀማል