በሀገራችን እየተከሰተ ስላለው ጉንፋን መሰል በሽታ የተሰጠ ማብራሪያ
---------------------------
የጉንፋን በሽታ በተፈጥሮ የላይኛውን የመተንፈሻ የሰውነት ክፍሎች ማለትም አፍንጫን፣ ጉሮሮን እና የአየር መተላለፊያ ባንቧን የሚያጠቃ ተላላፊ ሕመም ነዉ። በርካታ ቫይረሶች ለጉንፋን መከሰት ምክንያት ቢሆኑም በጣም የተለመዱት ግን ሪኖ ቫይረስ ፣ኮሮና ቫይረስ፣ ኢንፍሉዌንዛ፣ ፓራ ኢንፍሉዌንዛ፣ አር ኤስ ቪ(RSV) ቫይረሶች ሲሆኑ ሪኖ ቫይረስ ከፍተኛውን ድርሻ ይወስዳል። ደረቅና ነፋሻማ የአየር ፀባይ (ወቅት) ቫይረሶች በተሻለ ሁኔታ እንዲሰራጭ ስለሚያግዝ እና የአፍንጫ የውስጠኛው ስስ ሽፋን (ሙከስ መምብሬን) ስለሚደርቅ የጉንፋን ሕመም እና ተላላፊነቱ ይጨምራል፡፡ ሳል፣ ትኩሳት፣ ራስ ምታት፣ ጉሮሮን መከርከር፣ ማስነጠስ፣ የአፍንጫ ፈሳሽ መብዛት፣ አይን ማሳከክ እና መቅላት፣ ማስታወክ፣ ከፍተኛ ድካም፣ ብርድ ብርድ ማለት፣የትንፋሽ ማጠር እና የምግብ ፍላጎት መቀነስ ዋና ዋናዎቹ ምልክቶች ናቸዉ።
ይህ የጉንፋን መሰል በሽታ ሁሉንም ሰው የሚያጠቃ እና በቀላሉ ከሰው ወደ ሰው የሚተላለፍ ሲሆን በቫይረሱ የተጠቃ ግለሰብ በሚያስልበት እና በሚያስነጥስበት ጊዜ ከሚወጡ ጠብታዎች (droplets) ጋር በሚኖር ቀጥተኛ ንክኪ፣ እንዲሁም ቫይረሱ ያረፈበትን ቁሳቁስ ወይም እጅ ከነኩ በኋላ አፋቸውንና አፍንጫቸውን ሲነካኩ ቫይረሱ በሚፈጠርለት ምቹ ሁኔታ ሊተላለፍ ይችላል። ስለሆነም የእጅ ንጽህናን በመጠበቅ፣ ሰዎች በተሰበሰቡበት ቦታ የአፍና አፍንጫ ጭምብል(ማስክ) በማድረግ፣ የምንጠቀምባቸውን ቁሳቁሶችን ንጽሕና በመጠበቅ፣ የቤት እና የብዙሃን መጓጓዣ ትራንስፖርት መስኮቶችን በመክፈት በቂ የአየር ዝዉዉር እንዲኖር በማድረግ የበሽታውን የመተላለፍ ዕድል መቀነስ ይቻላል፡፡ ህጻናት፣ አረጋውያን፣ ተጓዳኝ የጤና ዕክል (አስም፣ የስኳር በሽታ፣ የደም ግፊት፣ የልብ ህመም፣ ካንሰር እና ሌሎች ሥር የሰደዱ) በሽታዎች ያሉባቸው እና ነፍሰጡሮች ይበልጥ ተጠቂ ስለሚሆኑ በበሽታው ከተያዙ አስፈላጊው ክትትልና የህክምና ድጋፍ ሊያገኙ ይገባል፡፡
በኢትዮጵያ የሕብረተሰብ ጤና ኢንስቲትዩት የመተንፈሻ አካላት ቫይረስ በሽታዎች ቅኝትና ምላሽ ክፍል በክልሎችና ከተማ መስተዳድሮች በተመረጡ የጤና ተቋማት የቅኝት ስራውን በመደበኛነት ላለፉት 15 አመታት እየሰራ ይገኛል። ከአሁን በፊት በተሰራው የቅኝት መረጃ መሰረት ይህ ጉንፋን (ጉንፋን መሰል) በሽታ በሀገራችን አመቱን ሙሉ ሊከሰት የሚችል ሲሆን ከመስከረም እስከ ታህሳስ ድረስ የስርጭት መጠኑ ከፍ ይላል፡፡በዚህም መሰረት ባለፉት ሁለት ወራት (መስከረምና ጥቅምት 2017ዓ/ም) ከሁሉም የቅኝት ጣቢያዎች የተሰበሰቡ ናሙናዎች መካከል 35% አር ኤስ ቪ፣ 6.2% ኢንፍሉዌንዛ፣ እንዲሁም 2% የኮረና ቫይረስ ተጠቂ መሆናቸው ተረጋግጧል። የአር ኤስ ቪ (RSV) ቫይረስ ተጠቂዎች ከዚህ በፊት በተመሳሳይ ወቅት ከሚከሰተው መጠን ከፍ ያለ ሲሆን ቫይረሱ ከተገኘባቸው ህሙማን መካከል 88.5% የሚሆኑት ዕድሜያቸው ከ5 አመት በታች የሆኑ ህጻናት ናቸው፡፡ ለሚቀጥሉት 2 ወራት የኢንፍሉዌንዛ ቫይረስ ስርጭት ሊጨምር እንደሚችል ይገመታል፡፡
በቂ እረፍት ማድረግ፣ ፈሳሽ መውሰድ፣ በልጆች የአፍንጫ መታፈን ከገጠመ ለብ ባለ ውሀ ላይ ትንሽ ጨው በመጨመር በአፍንጫ ጠብ ማድረግ፣ በእንፋሎት(ስቲም) መታጠን እንዲሁም ህመም ማስታገሻ መውሰድ ያስፈልጋል፡፡ ህመሙ ከላይ በተዘረዘሩት በቤት ውስጥ በሚደረጉ ክትትሎች ለውጥ ከላሳየ እና የህመም ምልክቶቹ እየተባባሱ ከሄዱ (በተለይም በህጻናት ላይ ከፍተኛ ትኩሳት፣ ትንፋሽ ማጠር፣ ማቃሰት፣ እና ሌሎችም ምልክቶች ከታዩ) ወደ ጤና ተቋም በመሄድ አስፈላጊውን ህክምና ማገኘት ያስፈልጋል፡፡