👑 አዳም ረታ 👑

የፍቅር ቀን ወይም የአደይ ቀን

Reposted


"…እያንዳንዱን ኢትዮጵያዊ የፍቅር ጀግና ለማድረግ በአገራችን ቫለንታይንስ ደይ እየተባለ የሚከበረውን የፈረንጆች በዓል ተውሰን እንደ አገራችን ፀባይ ለማክበር እቅድ አውጥተን ነበር፡፡

የጦር ጀግኖች ብቻ ሳይሆን የፍቅር ጀግኖች ያስፈልጉናል፡፡

ቫለንታይን ጥሩ ሃሳብ ነው፡፡ ክፋት የለበትም፡፡ ተቃቅፈው የሚሄዱ ፍቅረኞች ማየት ደስ ይላል፡፡ እጅ ለእጅ ተያይዘው በመንገድ የሚሄዱ ወጣቶች ትዕይንት የሚናፍቅ ነው፡፡ እኔ ወጣት በነበርኩበት ዘመን እንዲህ ማድረግ ያሳፍረን ነበር፡፡ ልጆቻችን በፍቅር እንዲያፍሩ አልፈልግም፡፡ ፍቅርን ከብልግና አምታተናል፡፡

ይሄን ቫለንታይን ቀን በዓል ኢትዮጵያዊ ለማድረግ ሦስት ነገሮች ማሟላት አስበን ነበር፡፡

አንደኛ ከየትኛውም የአገራችን ክፍል አስገራሚ የፍቅር ታሪኮችን መሰብሰብና ለብሔራዊ በዓል የሚያገለግለንን ነቅሰን ማውጣት፤

ሁለተኛ ምሳሌ የሚሆኑንን የአበባ አይነትና የአበባ ቀለም መምረጥ፤

ሦስተኛ በታዋቂ ገጣሚ፤ ሙዚቀኛና ኮርዮግራፈር በአሉን የሚዘክር በቀላሉ አድማጭ ሊያንጎራጉረው የሚችል ዜማ መስራት ነበሩ፡፡

ከነዚህ ውስጥ ኮሚቴው ለብቻው የሚወስናቸው የበዓሉን ቀን፣ የአበባው ዓይነትና የአበባ ቀለም ሲሆኑ፣ የተቀሩት ዐላማዎች ግን በጥናትና በህብረት ውሳኔ ይፀድቃሉ፡፡

አገራችንን ከአደይ የበለጠ ምን አይነት አበባ ሊወክላት ይችላል?

ከመስከረም ወር የበለጠ ምን የሚያምር ወር አለ?

ቢጫ ቀለምስ ውብ አይደለም?

የአገራችን ስም ከተሰራባቸው ቀለማት አንዱ ዮጵ ትርጓሜው ቢጫ ወርቅ ማለት ነው፡፡

ቢጫ የፀሐይ ብርሃን ነው፡፡ ፀሐይ ከሌለ ሕይወት የለም፡፡ እንደ ፍቅረኞች ፊት የምታበራው ፀሐይ አይደለችም? የተፋቀሩ ሁሉ እየተንቦገቦጉ አይደለ የሚውሉትና የሚያድሩት?

በዚህ ዕለት በአገራችን ያልተለመደ ስርዓት ለማምጣት ሀሳብ አለን፡፡

በዛን በፍቅር ቀን ወይም በአደይ ቀን (ስሙንም በሕብረት እንወስናለን ብለን ነበር) መሳሳም እንዲፈቀድ ከሃይማኖት መሪዎች ከሕግ አዋቂዎች ከወጣቶች ጋር የመነጋገር ሃሳብ ነበረን፡፡ ፍቅረኞች በመንገድ ላይ እዚህ አገር ሲሳሳሙ ታይተዋል? በዛን ቀን መሳሳም አሳፋሪ አይሆንም፡፡

ዓላማችን ወሩ መስከረም ሲሆን ቀኑ በመስከረም አንድ እና በመስከረም ሰባት መሃል ይሆናል፡፡ በዚያን ቀን ቢጫ ቀለም ያለው ልብስ መልበስና ቢጫ አበባ መያዝ ደንብ እናስደርጋለን፡፡ ቢጫው የተለያየ ቢጫ ሊሆን ይችላል፡፡ በበዓሉ ምሽት ቢጫ ርችቶች በሰፈሮቻችን የምሽት ሰማይ ላይ ይፈካሉ፡፡

ፍቅርን ማክበር ብልግና የለውም፡፡ ፍቅረኞች ቢሳሳሙ ብልግና የለውም፡፡ እየሆነና እየተደረገ መደባበቅ ጨዋ አያደርግም፡፡

በአደባባይ ሰዎች የተጋደሉባቸው ከተሞቻችን መፋቀርን የሚያሳዩ ምልክቶችን ለምን አሳፋሪ እንዳደረጉት አይገባኝም፡፡

ቦንብ ይዘው በሚንጎራደዱበት ከተማ ምናለ አደይ ይዘው ቢተቃቀፉ?

ለምን የፍቅር ዘፈን ሌላ ሰው ሲዘፍንልን ብቻ እንሰማለን? ለምን እኛ ድርጊቱ ውስጥ በአደባባይ አናወጣውም? ላፈቀረን ለፍቅረኛችን ዘፈን ከምንመርጥለት ለምን ባንችልበትም ራሳችን አናንጎራጉርለትም? ያፈቀርነውንስ ይዘን በአደባባይ ለምን ይሄው እዩን አንልም?

ጥላቻን ሳናፍር ያሳየን መውደድ ለምን ያሳፍረናል?"



📖 የስንብት ቀለማት፤ ገፅ 812

@AdamuReta
@isrik

"ማዳን ባልችል እንኳ ልሰውራቸው" (የአለማየሁ ገላጋይ ጣልቃ ገብነት)

* አንድ ደራሲ ለፈጠራቸው ገፀባሕርያት ታማኝ መሆን አለበት። የእሱ ድርሻ መሆን ያለበት ገፀባህርያቱን እና አለማቸውን መፍጠር ብቻ ነው።
ከዛም በፈጠረላቸው አለም ውስጥ እንደፍጥርጥራቸው እንዲኖሩ መልቀቅ።
የስነመለኮት ሊቃውንት "deistic theory" (deism) እንደሚሉት። ወይም ሰዓት ሰሪው እግዚአብሔር እንደሚሉት። ይህ "ism" በአጭሩ ሲብራራ እንዲህ ነው፦ (አንድ ሰአት ሰሪ ሰአቱን ሰርቶ ሲያበቃ ሰአቱ ካለሰሪው ጣልቃ ገብነት እንደሚሰራ፤ እግዚአብሄርም አለምን ፈጥሮ ጣልቃ ላለመግባት ወደ ሩቅ ቦታ ሄዷል ይላሉ።)
እንደ አማኝ በዚህ theory ባንስማማም፥ ደራሲ ግን እንዲህ ቢሆን ይመረጣል። ገፀባህርያቱንና አለማቸውን ከፈጠረ በኋላ ህይወታቸውን እንዲኖሩ ሊለቃቸው ይገባል።

* ካልተሳሳትኩ ብርሃኑ ዘርይሁን ይመስለኛል፦ "እከሌ የተባለው ገፀባህርይ ያሳዝነኛል ግን ምን ማድረግ ይቻላል የሱ ነገር... " እንዳለው። በቃ ማዘን ካለበት ይዘን! መሞት ካለበት ይሙት! ቁርጡን አውቆ እውነትን መጋፈጥ ካለበት ይጋፈጥ....

*አለማየሁ ገላጋይ ግን ከቃለመጠይቆቹ እንደተረዳሁት ለሰው ልጆች የሆነ አንዳች ተቆርቋሪነት እና ርህራሄ ያለው ሰው ነው። ጥሩ ነው! በገፀባህርያቱ ህይወት ጣልቃ እስካልገባ ድረስ ጥሩ ነው። አሌክስ ግን ይህን ማድረግ ያቃተው ይመስለኛል። በጣም በተደጋጋሚ ጣልቃ ሲገባ አስተውያለሁ።

* ገፀባሕርያቱ የሚያልፉበትን መከራ ለመመልከት ልቡ አልችል ሲለው "ባላድናቸው እንኳን ራቅ ወዳለ ቦታ ወስጄ ልሰውራቸው" የሚል ይመስላል። ይሄን ጣልቃ ገብነቱን እስቲ በወፍ በረር እንመልከት።
- የንፁህ እናት
- የመክብብ አባት (ባለ ፕሪስሊው)
- ረቂቅ
- ሻምበል ጠናጋሻው
- ማናሉ (የጋንጩር እህት)
- ናፍቆት
- ኩንዬ
- ሲፈን
- ጅምር ደራሲው ፋሲል.....
እነዚህ ሰዎች አረረም መረረም ኑሯቸውን እየኖሩ ነው። ህይወት ፊቷን ብታዞርባቸውም! ቢያዝኑም! ቢከፉም! ከመከራ ሊታደጋቸው ያልቻለው አለማየሁ ገላጋይ ምን አደረገ? አጠፋቸው(ሰወራቸው) ሃዘናቸው መቋቋም ሲያቅተው በሰበብ ባስባቡ እያመሃኘ ሰወራቸው።

1ኛ- ፕሪስሊው(የመክብብ አባት)፦ ከሚስቱ ጋር ያለውን ግንኙነት ስናይ " የወንድ አልጫ" ነው ማለታችን አይቀርም። ቀና ብሎ በሙሉ አይኑ እንኳ እሷን ማየት አይችልም! ይሽቆጠቆጣል! ከአይኗ ግርፊያ ለማምለጥ የሚገባበት ያጣል! የገዛ ልጁ እንኳ ታዝቦት " ከጫካ አጥምዳ ያላመደችው የዱር እንስሳ ይመስለኛል" ይላል። ግን ለምን አልጫ ሆነ? ጀግና የወንድ ቁንጮ እንደሆነ እርግጥ ነው። የሰፈሩን ወንድ ሁሉ አንዱን በቴስታ አንዱን በቡጢ ዘርሮ ቤቱን ያስከበረ ወንድ ነው። እሷጋ ሲደርስ ግን ልፍስፍስ ብሎ ቁጭ። ለምን? ሊያጣት አይሻም! ከሚያጣት በሷ ተጨቁኖ መኖርን መርጧል። የሚወደውን ጊታሩን እንኳን ስለሷ መስዋእት አድርጓል። በዚህ ስቃይ ውስጥ ሊተወው ያልወደደው አለማየሁ ሰወረው። በቃ እንደወጣ ቀረ።

2ኛ- ናፍቆት፦ ያቺ ወንዳወንድ ጎረመሰች። ጡቶቿ ጉች ጉች! ከወንዶች ጋር ቡጢ መቃመሱን ትታ ከንፈር መቃመስ ለመደች😁 ጉርምስና ክፉ ነው። ልቧን አሸፈተው እልም ብላ ጠፋች።

3ኛ- ኩንዬ፦ የቤቱ ድባብ አስጨናቂ ነው። በለጋ እድሜዋ የወደቀባት በሽተኛ የማስታመም ሃላፊነት መጨረሻ አልባ ሆነባት። ከዚህ ስቃይ መገላገል የምትችለው ስትሞት ወይ ስትጠፋ ነው። አሌክስ እንድትጠፋ አደረገ ። እሱ መጨከን አይችልማ!

4ኛ- ሲፈን፦ የታለ ብዜን ሚስት መሆን ነው ህልሟ። የታለ ብዜን ውቃቢ ካዳሚ መሆን ነው የህይወት ግቧና ክብሯ። ምን ዋጋ አለው አልተሳካም። እሷ ግን የታለን ግዴለሽነትና ቸልተኝነት ተቀብሎ እየታመሙ መኖሩ ተስማምቷት ነበር። ዳር ሆኖ የተመለከተው አለማየሁ ግን አዘነላት። እሷም ጠፋች።

5ኛ- የንፁህ እናት፦ ባልን በሞት ማጣት ስብራት ነው። አማት ቤት ለመኖር መገደድ ደሞ ይብሳል። የእለት ጉርስን ከአማቶች በድርጎ መልክ መቀበል ከሞት ይከፋል። ስሜትን የሚያጋሩት የራስ ሰው ማጣት ስቃይ ነው። ምን ታድርግ? እየታመመች ትኑር? አዎ ትችላለች መታመሙን ብቻ ሳይሆን እንባዋንም መሰወርም ለምዳለች። አሌክስ ግን አልቻለም። ሰወራት። ጠፋች።

6ኛ- ማናሉ፦ ድምፀ መልካሟ! ብርቱ ሃዘን ባይደርስባትም ፕሪስሊው ከሌለ የሸካራ ፀጉሯን ድምፅ እንጂ ውብ ቅላፄዋን ከማን ጋር ትቀልፃለች። በዛላይ እሱ የታመመው ህመም ጎድቷታል። እልም ብላ ጠፋች።

7ኛ- ጅምር ደራሲው ፋሲል፦ መንክርን መጋፈጥ ይቻላል? አይቻልም! በአንዲት ቁራጭ ደብዳቤ ተሰናብቶ ጥፍት!

8ኛ ሻምበል ጠናጋሻው፦ ህመሙን መዘርዘርም አይቻል። ተሰቃየ። መሄጃ ቢያጣ "ለሃገሩ ሊዋጋ" ዘመተ!

9ኛ- ረቂቅ፦ ረቂቅስ ትሙትና ትገላገል? በምን በደሏ? በናፍቆት ትታመም? ምንቦጣት? አዛኙ አለማየሁ ጣልቃ ገባ። ደራሲ ባለስልጣን አይደል? እንደ አማልክቱ ያሻውን ማድረግ ይችል የለ? እንደ ስሟ ወደ ረቂቅነት ለወጣት። ከእግሯ ጀምራ እየተሰወረች እየተሰወረች.....በቃ ስውር።

kal ©Bekalu Girma

ዘመዴን ስስመው
( ደበበ ሰይፉ )


ዘመዴን ስስመው
ጉንጬ ቢሻክረው
እኔንም ሻከረኝ
ዕድሜ መለስለሱ ፥ ማብቃቱ ታወቀኝ።


1966

@AdamuReta
@isrik

ለመሆኑ የአዳም ልጨኛ ስራው የቱ ነው?

በሙዚቃና በፊልም ምሳሌ ልጥቀስ፦ የማይክል ጃክሰን ሙዚቃዎች ከነቪዲዮ ክሊፓቸው ሁሉም ምርጥ ናቸው—አንዱን ከአንዱ ማበላለጥ አይቻልም፦ thriller, beat it, dangerous, black or white, earth song, you rock my world, bad ወዘተ

የክሪስቶፈር ኖላን ፊልሞችም ሁሉም እኩል ተወዳጆች ናቸው—Memento, The Prestige, Insomnia, Interstellar, Inception, Dunkirk, Oppenheimer. በእርግጥ TENET የተሰኘ ፊልሙ ምንም ነው ያልገባኝ።🤣🤣

የአዳም ረታ ብርቱ አንባቢዎች ዘንድ አራት የተለያዩ ስራዎቹን እንደየ አንባቢው ዝንባሌ የደራሲው ታላቁ ስራ ተደርገው ይቆጠራሉ። እነሱም

ግራጫ ቃጭሎች
ይወስዳል መንገድ፣ ያመጣል መንገድ
መረቅ እና
የስንብት ቀለማት ናቸው።

እኔ መረቅንና የስንብት ቀለማትን ስላላነበብኳቸው፣ ለእኔ የአዳም ማስተርፒስ ግራጫ ቃጭሎች ነው። በነገራችችን ላይ ይሄ ድምጽ መደብሰቢያ poll አይደለም። የትኛው ልብወለድ በድምጽ ብልጫ አሸናፊ መሆኑን ማወቅ ጥቅም የለውም። ጥቅም ያለው ከነዚህ አራት መጻሕፍት/ከአስሩም ሊሆን ይችላል አንዱን የመረጣችሁበት ምክንያት ነው።

እኔ ልጀምር

❶

በመጀመሪያ ግራጫ ቃጭሎችን የሚመስል ልብወለድ ከአሁን በፊት አልተጻፈም ወደፊትም አይጻፍም። አዳም የራሱ የሆነ ወጥ/ኦሪጅናል ስልት አለው።

❷❷

አዳም ጋር ሌላው ሁሌም የምደነቅነት ኳሊቲው፣ ማንም ንቆ የሚተዋቸውን ጥቃቅን ጉዳዮች በሰነጽሁፍ መነጽር አጉልቶ፣ በስነጽሁፍ ለዛ አስውቦ የሚያቀርብበት ጥበቡ ነው።

Small things matter.
Actually, they are the only size that matters.
ትለናለች አሩንዳቲ ሮይ።

ይህንን መንገድ መከተል የጀመረው ደግሞ በግራጫ ቃጭሎች ነው። በዚህ ልብወለድ አዳም ለአማርኛ ስነጽሁፍ ትልቅ ልጅ ነው ከምናቡ አፍልቆ ያዋለደው።

❸❸❸

ቋንቋ ለደራሲ መሳሪያው ነው ካልን አዳም የቋንቋ ኒውክሌር የታጠቀ ደራሲ ነው።

በነዚህ ምክንያቶች ግራጫ ቃጭሎች ልጨኛ የአዳም ልብወለዴ ነው። እስኪ የእናንተንም ንገሩነ፦ የመጽሀፍ ዝርዝር ሳይሆን ከምርጫችሁ ጀርባ ያለውን ስነጽሁፋዊ ምክንያት። እንደዚህ ስንወያይ ነው እርስሸእርስ የምንማማረው!!

ደግሞም ከእኛ ከአንባቢዎቹ ባሻገር አዳም ረታ ራሱ ትልቁ ስራዬ ይሄ ነው ብሎ የሚጠቅሰው የትኛውን የልብወለድ መጽሐፉን ነው? ለምን? ምርጫውንና ምክንያቱን ሊነግረን ፈቃደኛ ከሆነ ይኸው እዚህ Adam Retaን ታግ አድርጌዋለሁ።

© Te Di

መንቃት መረገም ነው
(በእውቀቱ ስዩም)

ሰማሽኝ ወይ እቱ!
ለንጀራው ለርስቱ
ፍጥረት ሲተባበር፥
አፍርሼው ተኛሁኝ ፤የቀን ሌቱን ድንበር
ህልም የሚሸጥ ቢሆን ፥ ከብሬልሽ ነበር::


እንዴት እንደዛልሁኝ ፥
በኑሮ እንደታከትሁ
በቅርበት ያላየች ፥
ጸሀይ ያለ ልምዷ ፥ ለመጥለቅ ዘገየች ፥

ልቤን ለንቅልፍ ሰጠሁ
ዓይኔን ለሰመመን
መንቃት መረገም ነው ፤በዚህ በኛ ዘመን ::


@AdamuReta
@isrik

ፈላስፋ ሆንኩ

አንድ ዕለት እንጀራ እናቴ በጠዋት አቡክታ ያስቀመጠችውን ሊጥ ውሻ ስለደፋባት እውጭ እየተንጎራደደች የኢትዮጵያን ውሾች ጠቅላ ስትራገም አገኘኋት ።

"ምን ታየኛለህ?! አንተ ደሞ ከውሻ አትሻልም!" አለችኝ ።

" ሕይወት ወጣ ገባ ነው " አልኳት ።

የሚረሳ አይደለም ። ሕይወት ወጣ ገባ ነው ። ፓፓ ። ፈላስፋ ሆንኩ ።

" ምን? " አለች ዞር ብሎባት ።

ያዙርባትና የሚያዞር ።



ግራጫ ቃጭሎች 📚

@AdamuReta
@isrik

✍️ አዳም ረታ


About "ይወስዳል መንገድ ያመጣል መንገድ"

I tried to write a story that will have a certain iconic status, that can bring the recent past in a relatively complete/compact perspective.

But to compress 40 or 50 years of history in a novella is hard. That is unattainable ambition. Yet, I have to try it.

Because of this, this story was done separate from the other stories. It, however, establishes an inside labyrinth. This is attained by sort of splitting time and space.

There are seven roads which in real life behave as a continuum. First, they were ‘chopped’ in chapters… and then connected in events, memories, characters and most importantly, the age of the protagonist: Alemu.

On a single ‘imaginary space’ happen things that he did while he was born, a toddler, a teen etc…

These actions and memory pieces emerge here and there giving the novella a ‘curved continuity’ and also signalling or registering ruptures. Within the schema of the roads, there is time as 'Histin.'

In other words, the story vis a vis the other stories in the anthology, sort of establishes an inside labyrinth. This is attained by using space as an organising factor.

The reader, therefore, gets the complete message of the story not while reading it but after finishing it and also after some repose.

2012


Adam Reta


@AdamuReta
@isrik