ሰው እና ተፈጥሮ
___
"Life in all its forms is interconnected, and the song of a bird is as vital to the melody of existence as the hum of the stars."
___
ሳይንስ ስለ ምልዓተ ዓለሙ የሚተነትነውን ሃቂቃ ይዘን cosmic በሆነ መነጽር ብንመለከት ሰው የሕላዌ ማዕከል እንዳልሆነ ብቻ ሳይሆን ከዩኒቨርስ ስፋትና አይመጠኔ አነዋወር አንፃር ምድር ራሷ 'ብናኝ' ለማለት የሚደፍሯት እንደሆነች ይገባናል...
በእኛ ጋላክሲ ውስጥ ያሉትን ጥቂት ፕላኔቶች እንደ ከረጢት ብንቆጥራቸው ኔፕቲዩን 57፣ ዩራነስ 63፣ ሳተርን 763፣ ጁፒተር 1321 እንዲሁም ጸሐይ 1.3 ሚሊየን ምድር በውስጣቸው መያዝ ይችላሉ... ይህ እንግዲህ ሌሎች በመቶ ቢሊየኖች የሚቆጠሩ ዓለማትን ሳይጨምር ነው...
በእኛ ሶላር ሲስተም ውስጥ ያለችው ጸሐይ 1.3 ሚሊዮናት ምድር በውስጧ ማጨቅ በመቻል እጅግ ግዙፍ ትምሰል እንጂ እንደነ Betelgeuse፣ VY Canis Majoris፣ UY Scuti፣ እና Stephenson ካሉ ሌሎች ጸሐያት ጋር ስትወዳደር ከ 2 - 18 ያህል ጊዜ ስለምታንስ እርሷም ጢንጢዬ የመሆን ዕጣ ይወድቅባታል... [በእኛም ላይ 'አባይን ያላየ...' ታስተርትብናለች]
ከዚህ ሁሉ ግዝፈት አንፃር ታዲያ የሰው ልጅ ምንድነው?... ከብናኝ በታችስ ምን አለ?...
[የከዋክብቱ ግዝፈት የእኛን ማንነት ያሳንሳል እያልኩ እንዳልሆነ ግን ልብ በሉልኝ... ትልቀታቸው ዝቅ አያደርገንም... ከራስ ባሻገር ላለ ሕላዌ ቦታ እንድንሰጥ ያደርጋል እንጂ... ከአንድ ዓይነት ንጥረ ስሪት የተገነባን አይደለን?...
አስትሮፊዚስቱ Neil deGrasse Tyson እንዲህ ይላል...
"We are part of this universe; we are in this universe, but perhaps more important than both of those facts is that the universe is in us... And for me, that is a deeply spiritual, inspiring experience."]
_
ዳር አልባ በሆነ ምልዓት ውስጥ ብቸኞች ነን ብሎ ማሰብ ከባድ ነው...
"We are not alone in the universe. We are members of a vast cosmic community, sharing the same atoms, stardust, and energy." – Carl Sagan
እኛ ብቻ የተመረጥን፣ እኛ ብቻ የተለየን፣ እኛ ብቻ ግዕዛን ያለን ብሎ መከራከርም ውሃ አይቋጥርም... ተፈጥሮን ጭብጣቸው አድርገው በተሰሩ በርካታ documentary ፊልሞች ውስጥ እጅን በአፍ የሚያስጭኑ የእንስሳትና ተክሎችን ባሕሪያት አይተናልና...
"The smallest creature is a masterpiece of nature, as intricate and essential to the balance as the stars in the sky." – Anonymous
ደርሶ የሕላዌ ማዕከላዊ ጉዳይ (Center of existence) እኛ ብቻ ነን ብሎ ማሰብም አይከይፍም... ጉራ ይበዛዋልና...
ሰው ሁሉ ከምድሪቱ ላይ ጠፍቶ ምድር ሌሎች ፍጡራንን አቅፋ፣ ተንከባክባ መኖር ግድ ቢላት ፈጽሞ የምትቸገር አይመስለኝም... ከአጥፊ ባህሪያችን አንፃር እንደውም ሳይመቻት አይቀርም... ግና ለጥቂት ቀናት ውሃ ቢርቃት ሕላዌን ድርቅ ሊያረግፋት ይችላል... እና ከውሃ አንፃር ሲታይ ሰው ምንድነው?...
"In the grand orchestra of the universe, humanity is but one instrument, playing alongside countless others." – Anonymous
ደጉ ነገር ያለንበት Ecosystem ቅድሚያ የሚሰጠውም ሆነ የሚያበላልጠው ፍጥረት የለውም... ሁሉም ለእርሱ እኩል ነው፣ ሁሉም የተፈጥሮን ሚዛን አስጠባቂ ነው...
የሰው ልጅ የሃሳብ ጥመትና የእኔ እበልጥ ትርክት ግን ችግር ፈጠር መሆኑ አልቀረም...
___
እንዴት?...
___
፩) ተፈጥሮን የምንቀርብበትን መንገድ የተሳሳተ አድርጎታል፤ በዙሪያችን ያሉ ተዋንያንን አስተዋጽዎ ከሰው አሳንሰን ስለምናይ የምንሰጣቸውን ቦታ ዝቅ አድርጎታል፤ ብዙ ተረቶቻችንን ተመልከቱ በእንስሳት ንቀት ላይ የተዋቀሩ ናቸው...
ንቀቱ ታዲያ እንስሳቱ ጋ ብቻ አልቆመም፣ ሰው የምንመዝንበትን ሚዛን አባይ አድርጎታል፤ 'ከራስ በላይ ንፋስ' የሚል ልክ አበጅቷል፤
፪) የርህራሔ ድንበር አፋልሷል፣ እንስሳቱን በጭካኔ እንገድላለን፣ ተክሎችን በግድየለሽነት እናወድማለን...
"The greatness of a nation and its moral progress can be judged by the way its animals are treated." – Mahatma Gandhi
ይህ ልምምድ በአንፃሩ ሰውን የምናይበትን ዓይን አንሸዋሯል... ሞቱን አርክሶብናል...
፫) ጊዜያዊ ችግር ለመፍታት ዘላቂ ችግር እንፈጥራለን... ከእኛ ተርፎ ለልጅ ልጅ የሚሻገር ሃብት መፍጠር ሲገባን በስግብግብ ቅኝት ከመጪው ትውልድ አፍ ነጥቀን እንጎርሳለን...
"We do not inherit the earth from our ancestors, we borrow it from our children." – Native American Proverb
____
እንዲህም እንላለን...
"Man is not the lord of all beings. He is a being among beings." – Martin Heidegger
@bridgethoughts
@zephilosophy
___
"Life in all its forms is interconnected, and the song of a bird is as vital to the melody of existence as the hum of the stars."
___
ሳይንስ ስለ ምልዓተ ዓለሙ የሚተነትነውን ሃቂቃ ይዘን cosmic በሆነ መነጽር ብንመለከት ሰው የሕላዌ ማዕከል እንዳልሆነ ብቻ ሳይሆን ከዩኒቨርስ ስፋትና አይመጠኔ አነዋወር አንፃር ምድር ራሷ 'ብናኝ' ለማለት የሚደፍሯት እንደሆነች ይገባናል...
በእኛ ጋላክሲ ውስጥ ያሉትን ጥቂት ፕላኔቶች እንደ ከረጢት ብንቆጥራቸው ኔፕቲዩን 57፣ ዩራነስ 63፣ ሳተርን 763፣ ጁፒተር 1321 እንዲሁም ጸሐይ 1.3 ሚሊየን ምድር በውስጣቸው መያዝ ይችላሉ... ይህ እንግዲህ ሌሎች በመቶ ቢሊየኖች የሚቆጠሩ ዓለማትን ሳይጨምር ነው...
በእኛ ሶላር ሲስተም ውስጥ ያለችው ጸሐይ 1.3 ሚሊዮናት ምድር በውስጧ ማጨቅ በመቻል እጅግ ግዙፍ ትምሰል እንጂ እንደነ Betelgeuse፣ VY Canis Majoris፣ UY Scuti፣ እና Stephenson ካሉ ሌሎች ጸሐያት ጋር ስትወዳደር ከ 2 - 18 ያህል ጊዜ ስለምታንስ እርሷም ጢንጢዬ የመሆን ዕጣ ይወድቅባታል... [በእኛም ላይ 'አባይን ያላየ...' ታስተርትብናለች]
ከዚህ ሁሉ ግዝፈት አንፃር ታዲያ የሰው ልጅ ምንድነው?... ከብናኝ በታችስ ምን አለ?...
[የከዋክብቱ ግዝፈት የእኛን ማንነት ያሳንሳል እያልኩ እንዳልሆነ ግን ልብ በሉልኝ... ትልቀታቸው ዝቅ አያደርገንም... ከራስ ባሻገር ላለ ሕላዌ ቦታ እንድንሰጥ ያደርጋል እንጂ... ከአንድ ዓይነት ንጥረ ስሪት የተገነባን አይደለን?...
አስትሮፊዚስቱ Neil deGrasse Tyson እንዲህ ይላል...
"We are part of this universe; we are in this universe, but perhaps more important than both of those facts is that the universe is in us... And for me, that is a deeply spiritual, inspiring experience."]
_
ዳር አልባ በሆነ ምልዓት ውስጥ ብቸኞች ነን ብሎ ማሰብ ከባድ ነው...
"We are not alone in the universe. We are members of a vast cosmic community, sharing the same atoms, stardust, and energy." – Carl Sagan
እኛ ብቻ የተመረጥን፣ እኛ ብቻ የተለየን፣ እኛ ብቻ ግዕዛን ያለን ብሎ መከራከርም ውሃ አይቋጥርም... ተፈጥሮን ጭብጣቸው አድርገው በተሰሩ በርካታ documentary ፊልሞች ውስጥ እጅን በአፍ የሚያስጭኑ የእንስሳትና ተክሎችን ባሕሪያት አይተናልና...
"The smallest creature is a masterpiece of nature, as intricate and essential to the balance as the stars in the sky." – Anonymous
ደርሶ የሕላዌ ማዕከላዊ ጉዳይ (Center of existence) እኛ ብቻ ነን ብሎ ማሰብም አይከይፍም... ጉራ ይበዛዋልና...
ሰው ሁሉ ከምድሪቱ ላይ ጠፍቶ ምድር ሌሎች ፍጡራንን አቅፋ፣ ተንከባክባ መኖር ግድ ቢላት ፈጽሞ የምትቸገር አይመስለኝም... ከአጥፊ ባህሪያችን አንፃር እንደውም ሳይመቻት አይቀርም... ግና ለጥቂት ቀናት ውሃ ቢርቃት ሕላዌን ድርቅ ሊያረግፋት ይችላል... እና ከውሃ አንፃር ሲታይ ሰው ምንድነው?...
"In the grand orchestra of the universe, humanity is but one instrument, playing alongside countless others." – Anonymous
ደጉ ነገር ያለንበት Ecosystem ቅድሚያ የሚሰጠውም ሆነ የሚያበላልጠው ፍጥረት የለውም... ሁሉም ለእርሱ እኩል ነው፣ ሁሉም የተፈጥሮን ሚዛን አስጠባቂ ነው...
የሰው ልጅ የሃሳብ ጥመትና የእኔ እበልጥ ትርክት ግን ችግር ፈጠር መሆኑ አልቀረም...
___
እንዴት?...
___
፩) ተፈጥሮን የምንቀርብበትን መንገድ የተሳሳተ አድርጎታል፤ በዙሪያችን ያሉ ተዋንያንን አስተዋጽዎ ከሰው አሳንሰን ስለምናይ የምንሰጣቸውን ቦታ ዝቅ አድርጎታል፤ ብዙ ተረቶቻችንን ተመልከቱ በእንስሳት ንቀት ላይ የተዋቀሩ ናቸው...
ንቀቱ ታዲያ እንስሳቱ ጋ ብቻ አልቆመም፣ ሰው የምንመዝንበትን ሚዛን አባይ አድርጎታል፤ 'ከራስ በላይ ንፋስ' የሚል ልክ አበጅቷል፤
፪) የርህራሔ ድንበር አፋልሷል፣ እንስሳቱን በጭካኔ እንገድላለን፣ ተክሎችን በግድየለሽነት እናወድማለን...
"The greatness of a nation and its moral progress can be judged by the way its animals are treated." – Mahatma Gandhi
ይህ ልምምድ በአንፃሩ ሰውን የምናይበትን ዓይን አንሸዋሯል... ሞቱን አርክሶብናል...
፫) ጊዜያዊ ችግር ለመፍታት ዘላቂ ችግር እንፈጥራለን... ከእኛ ተርፎ ለልጅ ልጅ የሚሻገር ሃብት መፍጠር ሲገባን በስግብግብ ቅኝት ከመጪው ትውልድ አፍ ነጥቀን እንጎርሳለን...
"We do not inherit the earth from our ancestors, we borrow it from our children." – Native American Proverb
____
እንዲህም እንላለን...
"Man is not the lord of all beings. He is a being among beings." – Martin Heidegger
@bridgethoughts
@zephilosophy