Seenaa Bilillee (1820-1840)
Bililleen Mahbuubaa jedhamuunis kan beekamtu intala bareedduu Kibba Lixa Oromiyaa (Jimmaa, Guumaa) turte. Warri ishee maqaa ishee “Bilillee” jedhanii moggaasan. Hiikni isaas boca gaarii kan qabduufi bareedduu jechuudha. Kan dhalatte bara 1820 Gumaa, Kibba lixa Oromiyaa keessatti.
Wanti nama dhibu yeroo umuriin ishee waggaa 15 turetti waraanni waliinii naannoo addaa sanatti bara 1835/36 dhohe. Yeroo sanatti ture kan haadha ishee malee abbaa isheefi obbolaa ishee ja'a dhabde. Haadha ishee waliin gabroomfamtee daldala garbaa babal’ateef garee injifataniin gara Gondaritti geeffamte. Sana booda, kaayyoo daldalaaf jecha haadha ishee irraa kan deemte yoo ta'u, jireenya isaanii keessatti lammata wal arganii hin beekan.
Booda Bilillee jalqaba gara Kaartuum (Jubaa yookiin Sudaan) itti aansee gara Kaayiroo (Masrii)tti bara 1837 daldaltoota garbaatiin geeffamte. Yeroo sanatti ilmi mootii Jarmanii Paaklar bara 1835 irraa eegalee kutaalee addunyaa Kibbaa daawwachaa kan ture yoo ta’u, bara sanatti Gibxii ga’e. Gaaf tokko, gabaa dhaqee garboota daawwachuufi bitachuuf Bilillee garboota kumaatamaan lakkaa'aman keessaa arge. Guyyaa sanatti gurgurtaaf qophoofte. Bareedinni Bilillee laphee Paklaar tuqee bitachuuf hawwii guddaa horate. Bitee gara mana jireenyaa isaatti geesse. Bareedina ishee dinqisiifatee garba caalaa haadha manaa isaa gochuuf fedhii guddaa horate. Milkaa’ee maqaa “MAHBUUBAA” jedhuun ishee waame, hiikni isaas afaan Arabaatiin “Jaalallee koo” jechuudha.
Gaarummaan ishee adda ta'eefi yaadni abdii guddaa qabu, amanamummaa, iftoominaa fi tasgabbiin ishee xiyyeeffannaa isaa harkisee, ishee jaallate. Innis, “Guyyoota koo nama amanamaa waliin dabarseera, yeroon darbaa deemuun nama amanamaa ta’eera” jedheera. Waggoota sadii walitti aansuun Mahbuubaa waliin daawwannaa isaa itti fufe.
Paklar bara 1840 Mahbuubaa waliin gara Awurooppaatti deebi'e.Haati warraa isaa jalqabaa Barliin osoo jirtuu magaalaa Muskaa qubatan. Boodarra Paaklar haadha warraa isaa duraanii daawwachuuf Barliin deeme. Gidduu kana Mahbuubaa dhukkubni sombaa itti dhagahame. Xalayaa mudhii meetii tolfame “Mahbuubaa” jedhu maxxansee isheef barreesse. Boodarra, dhukkubni ishee waan itti cimeef Onkoloolessa 27,1840 addunyaa kanarraa boqatte!
@AsoosamaafiWalaloo
Bililleen Mahbuubaa jedhamuunis kan beekamtu intala bareedduu Kibba Lixa Oromiyaa (Jimmaa, Guumaa) turte. Warri ishee maqaa ishee “Bilillee” jedhanii moggaasan. Hiikni isaas boca gaarii kan qabduufi bareedduu jechuudha. Kan dhalatte bara 1820 Gumaa, Kibba lixa Oromiyaa keessatti.
Wanti nama dhibu yeroo umuriin ishee waggaa 15 turetti waraanni waliinii naannoo addaa sanatti bara 1835/36 dhohe. Yeroo sanatti ture kan haadha ishee malee abbaa isheefi obbolaa ishee ja'a dhabde. Haadha ishee waliin gabroomfamtee daldala garbaa babal’ateef garee injifataniin gara Gondaritti geeffamte. Sana booda, kaayyoo daldalaaf jecha haadha ishee irraa kan deemte yoo ta'u, jireenya isaanii keessatti lammata wal arganii hin beekan.
Booda Bilillee jalqaba gara Kaartuum (Jubaa yookiin Sudaan) itti aansee gara Kaayiroo (Masrii)tti bara 1837 daldaltoota garbaatiin geeffamte. Yeroo sanatti ilmi mootii Jarmanii Paaklar bara 1835 irraa eegalee kutaalee addunyaa Kibbaa daawwachaa kan ture yoo ta’u, bara sanatti Gibxii ga’e. Gaaf tokko, gabaa dhaqee garboota daawwachuufi bitachuuf Bilillee garboota kumaatamaan lakkaa'aman keessaa arge. Guyyaa sanatti gurgurtaaf qophoofte. Bareedinni Bilillee laphee Paklaar tuqee bitachuuf hawwii guddaa horate. Bitee gara mana jireenyaa isaatti geesse. Bareedina ishee dinqisiifatee garba caalaa haadha manaa isaa gochuuf fedhii guddaa horate. Milkaa’ee maqaa “MAHBUUBAA” jedhuun ishee waame, hiikni isaas afaan Arabaatiin “Jaalallee koo” jechuudha.
Gaarummaan ishee adda ta'eefi yaadni abdii guddaa qabu, amanamummaa, iftoominaa fi tasgabbiin ishee xiyyeeffannaa isaa harkisee, ishee jaallate. Innis, “Guyyoota koo nama amanamaa waliin dabarseera, yeroon darbaa deemuun nama amanamaa ta’eera” jedheera. Waggoota sadii walitti aansuun Mahbuubaa waliin daawwannaa isaa itti fufe.
Paklar bara 1840 Mahbuubaa waliin gara Awurooppaatti deebi'e.Haati warraa isaa jalqabaa Barliin osoo jirtuu magaalaa Muskaa qubatan. Boodarra Paaklar haadha warraa isaa duraanii daawwachuuf Barliin deeme. Gidduu kana Mahbuubaa dhukkubni sombaa itti dhagahame. Xalayaa mudhii meetii tolfame “Mahbuubaa” jedhu maxxansee isheef barreesse. Boodarra, dhukkubni ishee waan itti cimeef Onkoloolessa 27,1840 addunyaa kanarraa boqatte!
@AsoosamaafiWalaloo