ይኽንን ያውቃሉ ?
ጥምቀትን ለመጀመሪያ ጊዜ አደባባይ ላይ እንዲከበር ያደረገው ቅዱስ ላሊበላ እንደሆነ።
የጥምቀት ዓመታት አከባበር በኢትዮጵያ
(አጭር ታሪካዊ ዳሰሳ -)
--------------------------------------------------
በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን በየዓመቱ ጥር 10 እና 11 የሚከበረው የከተራ እና የጥምቀት በዓል የዛሬውን መልክ እና የአከባበር ሥርዓት ከመያዙ አስቀድሞ በየዘመናቱ በነግሥታቱ እና በየዘመኑ በነበሩ ቅዱሳን ማሻሻያ ተደርጎበታል፡፡ በዓሉ በርካታ መንፈሳዊ እና ማኅበራዊ እሴቶች ያሉት ሲሆን የዚህ አጭር ጽሑፍ ዓላማ በበዓሉ የአከባር ሥርዓት ላይ በየዘመናቱ የተደረጉትን ዐበይት ታሪካዊ ማሻሻያዎች መዳሰስ ነው፡፡
1.በአፄ ገብረ መስቀል ዘመን
--------------------------------
የበዓለ ጥምቀት አከባበር በኢትዮጵያ የተጀመረው የክርስትና እምነት እንደገባ መሆኑ ቢታመንም ታቦታትን ወደ ጥምቀተ ባህር ማውረድ የተጀመረው ግን በ328 ዓ.ም በጣና ቂርቆስ እንደሆነ ይነገራል፡፡ በሀገር ዐቀፍ ደረጃ ግን ከዛሬ 1,484 ዓመታት በፊት በአፄ ገብረ መስቀል ዘመነ መንግሥት (በ530ዓ.ም) የጥምቀት በዓል በሜዳና በወንዝ ዳር እንዲከበር ተወስኗል፡፡ በወቅቱ የበዓሉ አከባበር እያንዳንዱ ቤተ ክርስቲያን ምእመናን በአጥቢያቸው በሚገኝ ሜዳና ወንዝ ተሰባስበው ለየብቻቸው ያከብሩ ነበር። በዚህ ዘመን ማኅሌታዊው ቅዱስ ያሬድ በሥጋ በምድር የነበረበት ዘመን በመሆኑ ቅዱሱ የበዓሉን አከባበር መንፈሳዊ ሥርዓት እና ዝማሬ ከንጉሡ አፄ ገብረመስቀል ጋር በመሆን ወስኗል፡፡
2.በቅዱስ ላሊበላ ዘመነ መንግሥት
-----------------------------------------
ከዛሬ 874 ዓመታት በፊት ከአንድ ዐለት መቅደሶችን በመፈልፈል የሚታወቀው ንጉሡ ቅዱስ ላሊበላ (ቅዱሱ አርኪቴክት) ዘመነ መንግሥት (በ1178 ዓ.ም.) በዓለ ጥምቀት በየአድባራቱ ለየብቻ በየአካባቢው በተናጠል መከበሩ ቀርቶ በአንድ ላይ ተሰባስበው ወደ ባሕረ ጥምቀቱ ጥር 11 ቀን ወርደው እንዲያከብሩ እና እለቱን ወደማደሪያ መቅደሳቸው እንዲመለሱ ሥርዓት ተሠርቷል፡፡ በዚህ ዘመን ጻድቁ አቡነ ገብረ መንፈስ ቅደስ የኖሩበት ዘመን ስለነበር ቅዱስ ላሊበላን የበዓለ ጥምቀት አከባበሩን ለመወሰን በምክር እና በጸሎት ረድተዋቸዋል፡፡
3.በአፄ ይኵኖ አምላክ ዘመነ መንግሥት
----------------------------------------------
ከዛሬ 769 ዓመታ በፊት ደግሞ በአፄ ይኵኖ አምላክ ዘመነ መንግሥት (በ1245) በዓለ ጥምቀት ጥር 11 ቀን ወደ ጥምቀተ ባሕር መውረዳቸው ቀርቶ በዋዜማው ጥር 10 ቀን (በከተራ) ወደ ጥምቀተ ባሕር በመውረድ እንዲያድሩ እና በነጋታው ወደ ማደሪያቸው እንዲመለሱ ተወስኗል፡፡ የዚህ ሃሳብ አመንጪ የሆኑትም በዘመኑ የነበሩት ጻድቁ አቡነ ተክለሃይማኖት ናቸው፡፡
4.በአፄ ዘርዐ ያዕቆብ ዘመነ መንግሥት
--------------------------------------------
በመንፈሳዊነታቸውንና በደራሲነታቸው የሚታወቁት አፄ ዘርዐ ያዕቆብ ከዛሬ 588 ዓመታት በፊት ታቦታት ወደ ወንዝ ወርደው ሀገርን በኪደተ እግር (በእግር በመኼድ) እንዲባርኩ፣ በኼዱበት መንገድ እንዳይመለሱ ሥርዐት ሠርተዋል፡፡ ከዚህም የተነሳ “ታቦት እና ሙሽራ በኼደበት መንገድ አይመለስም” የሚባል አነጋገር አለን።
5.በአፄ ናዖድ ዘመነ መንግሥት
----------------------------------
ከዛሬ 528 ዓመታት በፊት በአፄ ናዖድ ዘመን (1486 ዓ.ም.) ምእመናን ከየአብያተ ክርስቲያናቱ የሚወጡትን ታቦታት አጅበው ወደ ጥምቀተ ባሕሩ በመውረድ እያከበሩ እንዲያድሩ እና በነጋታውም አጅበው እንዲመለሱ ዐውጀዋል። በዚህም አዋጅ መሠረት በዓሉ ይበልጥ ህዝባዊ ሆኗል፡፡ ምእመናን ከልጅ እስከ ዐዋቂ በዐጸደ ቤተ ክርስቲንና ታቦታቱ በሚያልፉባቸው መንገዶች “ለጥምቀት ያልሆነ ቀሚስ ይበጣጠስ’’ እንደሚባለው ያማረ ልብሳቸውን ለብሰው በዓሉን ይበልጥ ማድመቅ ጀምረዋል፡፡
6.በሀገር አቀፍ ደረጃ የታወቁ ምጥማቃት
----------------------------------------------
በሀገራችን በተለያዩ አካባቢዎች በዓለ ጥምቀት በተለየ ደምቆ የሚከበርባቸው ቦታዎች አሉ፡፡ ለምሳሌም በጎንደር የዐፄ ፋሲል መዋኛን፣ በአክሱም የንግሥት ሳባ መዋኛን “ማይ ሹም”፣ በላስታ የላሊበላ እራሱ ለዚህ ተግባር ሰርቶት በነበረው የዮርዳኖስ ወንዝ ፣ በሸዋ የዐፄ ዘርዐ ያዕቆብ ፍርድ መስጫ አደባባይን፣ አርባ አራት ታቦታት የሚያድሩበትን የሸንኮራ ሜዳን “ራቡቴ ወንዝ”፣ በአዲስ አበባ ደግሞ ጃንሆይ ሜዳን (ጃንሜዳን) ወዘተ እንደ ምሳሌ መጥቀስ ይቻላል፡፡ እነዚህ ቦታዎች ዛሬም ድረስ በዓለ ጥምቀት እየተከበረባቸው ይገኛሉ፡፡
7.ጥምቀት የማይዳሰስ የዓለማችን ቅርስ
-----------------------------------------------
የተባበሩት መንግስታት የትምህርት፣ የሳይንስና የባህል ድርጅት (ዩኔስኮ) ታህሳስ 01 ቀን 2012 ዐ.ም. በኮሎምቢያ - ቦጎታ በቅርስ ጥበቃ ዙሪያ እያካሄደ በነበረው ስብሰባ የጥምቀት ክብረ በዓል አከባበርን በሰው ልጅ ወካይ የማይዳሰስ ባህላዊ ቅርስ (Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity) አድርጎ መዝግቦታል። ለምዝገባ ያበቁት ዋና ዋና ነጥቦች ሲዘረዝር እንዲህ ይለዋል፡፡
‹‹የበዓለ ጥቀት አከባበር ምንም እንኳን መንፈሳዊ ሥርዓት ቢሆንም ማኅበራዊ እሴትን በመላበሱ ለኢትዮጵያውን ማኅበራዊ ትስስር በማጠንከር የሀገሪቱ ሰላም ለማጽናት አስተዋጽኦ ያለው በመሆኑ ነው፡፡ በዓሉ አንድነትን እና መከባበር ሥር እንዲሰድድ አግዟል፤ የተለያዩ ቋንቋዎችን የሚናገሩ ልዩ ልዩ ነገዶች በመገናዘብ አብረው እንዲኖሩ ከማስቻሉም በላይ የማንነት ስሜትን እና ማኅበረሰባዊነትን አዳብሯል››.
@Nigatu5
@Nigatu5
@Nigatu5
ጥምቀትን ለመጀመሪያ ጊዜ አደባባይ ላይ እንዲከበር ያደረገው ቅዱስ ላሊበላ እንደሆነ።
የጥምቀት ዓመታት አከባበር በኢትዮጵያ
(አጭር ታሪካዊ ዳሰሳ -)
--------------------------------------------------
በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን በየዓመቱ ጥር 10 እና 11 የሚከበረው የከተራ እና የጥምቀት በዓል የዛሬውን መልክ እና የአከባበር ሥርዓት ከመያዙ አስቀድሞ በየዘመናቱ በነግሥታቱ እና በየዘመኑ በነበሩ ቅዱሳን ማሻሻያ ተደርጎበታል፡፡ በዓሉ በርካታ መንፈሳዊ እና ማኅበራዊ እሴቶች ያሉት ሲሆን የዚህ አጭር ጽሑፍ ዓላማ በበዓሉ የአከባር ሥርዓት ላይ በየዘመናቱ የተደረጉትን ዐበይት ታሪካዊ ማሻሻያዎች መዳሰስ ነው፡፡
1.በአፄ ገብረ መስቀል ዘመን
--------------------------------
የበዓለ ጥምቀት አከባበር በኢትዮጵያ የተጀመረው የክርስትና እምነት እንደገባ መሆኑ ቢታመንም ታቦታትን ወደ ጥምቀተ ባህር ማውረድ የተጀመረው ግን በ328 ዓ.ም በጣና ቂርቆስ እንደሆነ ይነገራል፡፡ በሀገር ዐቀፍ ደረጃ ግን ከዛሬ 1,484 ዓመታት በፊት በአፄ ገብረ መስቀል ዘመነ መንግሥት (በ530ዓ.ም) የጥምቀት በዓል በሜዳና በወንዝ ዳር እንዲከበር ተወስኗል፡፡ በወቅቱ የበዓሉ አከባበር እያንዳንዱ ቤተ ክርስቲያን ምእመናን በአጥቢያቸው በሚገኝ ሜዳና ወንዝ ተሰባስበው ለየብቻቸው ያከብሩ ነበር። በዚህ ዘመን ማኅሌታዊው ቅዱስ ያሬድ በሥጋ በምድር የነበረበት ዘመን በመሆኑ ቅዱሱ የበዓሉን አከባበር መንፈሳዊ ሥርዓት እና ዝማሬ ከንጉሡ አፄ ገብረመስቀል ጋር በመሆን ወስኗል፡፡
2.በቅዱስ ላሊበላ ዘመነ መንግሥት
-----------------------------------------
ከዛሬ 874 ዓመታት በፊት ከአንድ ዐለት መቅደሶችን በመፈልፈል የሚታወቀው ንጉሡ ቅዱስ ላሊበላ (ቅዱሱ አርኪቴክት) ዘመነ መንግሥት (በ1178 ዓ.ም.) በዓለ ጥምቀት በየአድባራቱ ለየብቻ በየአካባቢው በተናጠል መከበሩ ቀርቶ በአንድ ላይ ተሰባስበው ወደ ባሕረ ጥምቀቱ ጥር 11 ቀን ወርደው እንዲያከብሩ እና እለቱን ወደማደሪያ መቅደሳቸው እንዲመለሱ ሥርዓት ተሠርቷል፡፡ በዚህ ዘመን ጻድቁ አቡነ ገብረ መንፈስ ቅደስ የኖሩበት ዘመን ስለነበር ቅዱስ ላሊበላን የበዓለ ጥምቀት አከባበሩን ለመወሰን በምክር እና በጸሎት ረድተዋቸዋል፡፡
3.በአፄ ይኵኖ አምላክ ዘመነ መንግሥት
----------------------------------------------
ከዛሬ 769 ዓመታ በፊት ደግሞ በአፄ ይኵኖ አምላክ ዘመነ መንግሥት (በ1245) በዓለ ጥምቀት ጥር 11 ቀን ወደ ጥምቀተ ባሕር መውረዳቸው ቀርቶ በዋዜማው ጥር 10 ቀን (በከተራ) ወደ ጥምቀተ ባሕር በመውረድ እንዲያድሩ እና በነጋታው ወደ ማደሪያቸው እንዲመለሱ ተወስኗል፡፡ የዚህ ሃሳብ አመንጪ የሆኑትም በዘመኑ የነበሩት ጻድቁ አቡነ ተክለሃይማኖት ናቸው፡፡
4.በአፄ ዘርዐ ያዕቆብ ዘመነ መንግሥት
--------------------------------------------
በመንፈሳዊነታቸውንና በደራሲነታቸው የሚታወቁት አፄ ዘርዐ ያዕቆብ ከዛሬ 588 ዓመታት በፊት ታቦታት ወደ ወንዝ ወርደው ሀገርን በኪደተ እግር (በእግር በመኼድ) እንዲባርኩ፣ በኼዱበት መንገድ እንዳይመለሱ ሥርዐት ሠርተዋል፡፡ ከዚህም የተነሳ “ታቦት እና ሙሽራ በኼደበት መንገድ አይመለስም” የሚባል አነጋገር አለን።
5.በአፄ ናዖድ ዘመነ መንግሥት
----------------------------------
ከዛሬ 528 ዓመታት በፊት በአፄ ናዖድ ዘመን (1486 ዓ.ም.) ምእመናን ከየአብያተ ክርስቲያናቱ የሚወጡትን ታቦታት አጅበው ወደ ጥምቀተ ባሕሩ በመውረድ እያከበሩ እንዲያድሩ እና በነጋታውም አጅበው እንዲመለሱ ዐውጀዋል። በዚህም አዋጅ መሠረት በዓሉ ይበልጥ ህዝባዊ ሆኗል፡፡ ምእመናን ከልጅ እስከ ዐዋቂ በዐጸደ ቤተ ክርስቲንና ታቦታቱ በሚያልፉባቸው መንገዶች “ለጥምቀት ያልሆነ ቀሚስ ይበጣጠስ’’ እንደሚባለው ያማረ ልብሳቸውን ለብሰው በዓሉን ይበልጥ ማድመቅ ጀምረዋል፡፡
6.በሀገር አቀፍ ደረጃ የታወቁ ምጥማቃት
----------------------------------------------
በሀገራችን በተለያዩ አካባቢዎች በዓለ ጥምቀት በተለየ ደምቆ የሚከበርባቸው ቦታዎች አሉ፡፡ ለምሳሌም በጎንደር የዐፄ ፋሲል መዋኛን፣ በአክሱም የንግሥት ሳባ መዋኛን “ማይ ሹም”፣ በላስታ የላሊበላ እራሱ ለዚህ ተግባር ሰርቶት በነበረው የዮርዳኖስ ወንዝ ፣ በሸዋ የዐፄ ዘርዐ ያዕቆብ ፍርድ መስጫ አደባባይን፣ አርባ አራት ታቦታት የሚያድሩበትን የሸንኮራ ሜዳን “ራቡቴ ወንዝ”፣ በአዲስ አበባ ደግሞ ጃንሆይ ሜዳን (ጃንሜዳን) ወዘተ እንደ ምሳሌ መጥቀስ ይቻላል፡፡ እነዚህ ቦታዎች ዛሬም ድረስ በዓለ ጥምቀት እየተከበረባቸው ይገኛሉ፡፡
7.ጥምቀት የማይዳሰስ የዓለማችን ቅርስ
-----------------------------------------------
የተባበሩት መንግስታት የትምህርት፣ የሳይንስና የባህል ድርጅት (ዩኔስኮ) ታህሳስ 01 ቀን 2012 ዐ.ም. በኮሎምቢያ - ቦጎታ በቅርስ ጥበቃ ዙሪያ እያካሄደ በነበረው ስብሰባ የጥምቀት ክብረ በዓል አከባበርን በሰው ልጅ ወካይ የማይዳሰስ ባህላዊ ቅርስ (Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity) አድርጎ መዝግቦታል። ለምዝገባ ያበቁት ዋና ዋና ነጥቦች ሲዘረዝር እንዲህ ይለዋል፡፡
‹‹የበዓለ ጥቀት አከባበር ምንም እንኳን መንፈሳዊ ሥርዓት ቢሆንም ማኅበራዊ እሴትን በመላበሱ ለኢትዮጵያውን ማኅበራዊ ትስስር በማጠንከር የሀገሪቱ ሰላም ለማጽናት አስተዋጽኦ ያለው በመሆኑ ነው፡፡ በዓሉ አንድነትን እና መከባበር ሥር እንዲሰድድ አግዟል፤ የተለያዩ ቋንቋዎችን የሚናገሩ ልዩ ልዩ ነገዶች በመገናዘብ አብረው እንዲኖሩ ከማስቻሉም በላይ የማንነት ስሜትን እና ማኅበረሰባዊነትን አዳብሯል››.
@Nigatu5
@Nigatu5
@Nigatu5