Adjustment Disorder!
ህይወት በውጣ ውረድ የተሞላች ናት። ኢኮኖሚያችን ተናግቶ ኪሳችን ባዶ ሁኖብን፤ አልያም ከህግ አንጻር ትክክል ያልሆነን ነገር ፈጽመን ፍርድ ቤት የሚያስቆም ነገር ገጥሞን፤ የፍቅርና ትዳር ህይወታችን እክል ገጥሞት፤ የትምህርት ውጤታችን አሽቆልቁሎብን ተጨንቀንና ተጠብበን ይሆናል።
ብዙዎቻችን እኚህን ጊዜያት እንደአመጣጣቸው አለሳልሰን አሳልፈናቸው ይሆናል። ለእንዳንዶች ደሞ እነዚህ የህይወት ሁነቶች ለከባድ የስሜት እና ስነልቦና ቀውስ መንስኤ ሲሆኗቸው ይስተዋላል።
አጀስትመንት ዲሶርደር፦ በተፈጠሩብን አስደሳችም ሆኑ አስከፊ የጭንቅ ሁነቶች ምክንያት የሚመጣ የአእምሮ ህመም ነው።
እንደ DSM 5 ገለጻ ከሆነ አንድ ሰው አጀስትመንት ዲሶርደር አለበት ለማለት ምልክቶቹ ሁነቱ በተከሰተ በ 3 ወራት መከሰት ይኖርባቸዋል ሁነቱ በተፈታበት 6 ወራት ውስጥ ደሞ ምልክቶቹ መሻር አለባቸው ይላል።
የህመሙ ዋና ዋና ምልክቶች፦
- ድባቴ፣ የብቸኝነትና ተስፋ የመቁረጥ ስሜት፣ ራስን ዝቅ የማድረግ እና ወቀሳ፣ ራስን የመነጠል፣ የመቅበጥበጥ፣ ድንጉጥ የመሆን፣ ግልፍተኝነት፣ ከልክ ያለፈ ጭንቀት
አካላዊ ምልክቶች (የምግብ ፍላጎት መቀነስ፣ እንቅልፍ የማጣት ህመሞች እና የመሳሰሉ)
- ራስን የማጥፋት ሃሳብ
- አደንዛዥ እጽ መጠቀም መጀመር (ምናልባትም ነገሮችን ለመቋቋም ሲባል የሚጀመር)...
- የባህርይ ለውጥ
አንዳንዶች ለህመሙ ተጋላጭነታቸው ለምን ይጨምራል?
አንድ ሰው አስጨናቂ ሁነት ሲገጥመው ነገሮቹን ለማሰናሰል የተለያዩ ሂደቶችን ያልፋል።
1. ሁነቱን የተመለከቱ መረጃዎች ለአእምሯችን ስለሚደርሱ የሁነቱን መከሰት እናገናዝባለን።
2. ሁነቱን ለመርሳት በመሞከር እና በትውስታ መሃል ሄድ መጣ እያለ ይቆያል። ከዚህ ጋርም ተያይዞ ስለ አስተሳሰባችን፣ ስነ-ባህርይ፣ ስነ-ማህበራዊ ነገሮችን በተመለከተ አእምሯችን መረጃዎችን ያጠናቅራል።
3. ሁነቱን በተመለከተ የተጠናከሩ መረጃዎችን አእምሯችን በአስተሳሰብ ማዕቀፋችን በማካተት፣ ለመላመድ መሞከር እና ትርጉም ለመስጠት ይሞክራል።
ይህ ስራ በተገቢው አኳኋን ካልተካሄደ ለስሜት መቃወስ ምልክቶች መጋለጥ ያስከትላል።
ሰዎች ለአስጨናቂ ሁነቶች ተያያዥ ስሜቶች ልምዱ ከሌላቸው፤ ለሚያጋጥማቸው ክስተት በቀላሉ ከመላመድና ወደቀደመ ህይወታቸው ቶሎ ከመመለስ ይልቅ ስለሁነቱ ራስን መውቀስ ይቀናቸዋል፣ ለሌሎች አዋይቶ መፍትሄ ከመፈለግ ይልቅ ብቻ ለመጋፈጥ ይጥራሉ፡፡ ይህም ለድብርት አልያም ጭንቀት እንዲጋለጡ ያደርጋቸዋል::
ከልክ በላይ በድሎት የኖሩ እና ሁሉንም ነገር በሰዎች እርዳታ ማለፍ የለመዱ ሰዎች ክስተቶችን በራሳቸው ለመጋፈጥ ዝግጁነት ስለሚጎላቸው፣ በሚያጋጥማቸው ውጣ ውረድ ስሜታቸው ሲጎዳ እና ለስነ ልቦና ቀውስ ሊጋለጡ ይችላሉ።
አንዳንዶች ደሞ ፈተና ያጠነክራቸዋል፡፡ Resilience ያዳብራሉ።
የህክምናው አበይት አላማዎች፦
- ምልክቶችን እና ተጓዳኝ ህመሞችን (እንደ እጽ ተጠቃሚነት ያሉ) ማከም
- የተፈጠረው አስጨናቂ ሁነትን መፍታት
- ወደ ቀደመ አቋማቸው መመለስ
ስነ ልቦናዊ ህክምና፦
- Supportive psychotherapy (ታካሚዎች ስሜታቸውን እንዲገልፁ ማድረግ፣ መመካከር፣ የመፍትሄ ሃሳቦችን መዘየድ..)
- Cognitive behavioral therapy (አረዳዳችንን እና የባህርይ ማፈንገጦችን ማቃናት)
- Interpersonal therapy- የተፈጠሩ ክስተቶችን (ሃዘን/grief፡ የሚና ለውጦች/role transition፡ ብቸኝነት/interpersonal deficit፤ መቃቃር/dispute) ለይቶ መፍትሄ ማበጀት
- Meditation training (ጽሞናን እና አርምሞን መሰረት ያደረገ) እና የመሳሰሉ…
የመድሃኒት ህክምና፦
- እንደ ህመሙ ምልክቶች ደረጃ መድሃኒቶች ሊታዘዙ ይችላሉ።
- እንቅልፍ ማጣትን፣ የጭንቀትና የድባቴ ምልክቶችን ለማከም መድሃኒት ሊሰጥ ይችላል።
ማጠቃለያ፦ በፈተና ውስጥ እያለፋ ላሉ ሰዎች ከንፈር ከመምጠጥ የዘለለ እዝነት ማሳየት፣ አለንላችሁ በማለት ከጎናቸው መቆም እና ያጋጠማቸውን ችግር በተመለከተ በጋራ መፍትሄ ማፈላለጉ እጅግ ወሳኝ ሚና አለው።
ቸር ይግጠመን!
ዶ/ር እስጢፋኖስ እንዳላማው (የአዕምሮ ህክምና ስፔሻሊስት)
@melkam_enaseb
ህይወት በውጣ ውረድ የተሞላች ናት። ኢኮኖሚያችን ተናግቶ ኪሳችን ባዶ ሁኖብን፤ አልያም ከህግ አንጻር ትክክል ያልሆነን ነገር ፈጽመን ፍርድ ቤት የሚያስቆም ነገር ገጥሞን፤ የፍቅርና ትዳር ህይወታችን እክል ገጥሞት፤ የትምህርት ውጤታችን አሽቆልቁሎብን ተጨንቀንና ተጠብበን ይሆናል።
ብዙዎቻችን እኚህን ጊዜያት እንደአመጣጣቸው አለሳልሰን አሳልፈናቸው ይሆናል። ለእንዳንዶች ደሞ እነዚህ የህይወት ሁነቶች ለከባድ የስሜት እና ስነልቦና ቀውስ መንስኤ ሲሆኗቸው ይስተዋላል።
አጀስትመንት ዲሶርደር፦ በተፈጠሩብን አስደሳችም ሆኑ አስከፊ የጭንቅ ሁነቶች ምክንያት የሚመጣ የአእምሮ ህመም ነው።
እንደ DSM 5 ገለጻ ከሆነ አንድ ሰው አጀስትመንት ዲሶርደር አለበት ለማለት ምልክቶቹ ሁነቱ በተከሰተ በ 3 ወራት መከሰት ይኖርባቸዋል ሁነቱ በተፈታበት 6 ወራት ውስጥ ደሞ ምልክቶቹ መሻር አለባቸው ይላል።
የህመሙ ዋና ዋና ምልክቶች፦
- ድባቴ፣ የብቸኝነትና ተስፋ የመቁረጥ ስሜት፣ ራስን ዝቅ የማድረግ እና ወቀሳ፣ ራስን የመነጠል፣ የመቅበጥበጥ፣ ድንጉጥ የመሆን፣ ግልፍተኝነት፣ ከልክ ያለፈ ጭንቀት
አካላዊ ምልክቶች (የምግብ ፍላጎት መቀነስ፣ እንቅልፍ የማጣት ህመሞች እና የመሳሰሉ)
- ራስን የማጥፋት ሃሳብ
- አደንዛዥ እጽ መጠቀም መጀመር (ምናልባትም ነገሮችን ለመቋቋም ሲባል የሚጀመር)...
- የባህርይ ለውጥ
አንዳንዶች ለህመሙ ተጋላጭነታቸው ለምን ይጨምራል?
አንድ ሰው አስጨናቂ ሁነት ሲገጥመው ነገሮቹን ለማሰናሰል የተለያዩ ሂደቶችን ያልፋል።
1. ሁነቱን የተመለከቱ መረጃዎች ለአእምሯችን ስለሚደርሱ የሁነቱን መከሰት እናገናዝባለን።
2. ሁነቱን ለመርሳት በመሞከር እና በትውስታ መሃል ሄድ መጣ እያለ ይቆያል። ከዚህ ጋርም ተያይዞ ስለ አስተሳሰባችን፣ ስነ-ባህርይ፣ ስነ-ማህበራዊ ነገሮችን በተመለከተ አእምሯችን መረጃዎችን ያጠናቅራል።
3. ሁነቱን በተመለከተ የተጠናከሩ መረጃዎችን አእምሯችን በአስተሳሰብ ማዕቀፋችን በማካተት፣ ለመላመድ መሞከር እና ትርጉም ለመስጠት ይሞክራል።
ይህ ስራ በተገቢው አኳኋን ካልተካሄደ ለስሜት መቃወስ ምልክቶች መጋለጥ ያስከትላል።
ሰዎች ለአስጨናቂ ሁነቶች ተያያዥ ስሜቶች ልምዱ ከሌላቸው፤ ለሚያጋጥማቸው ክስተት በቀላሉ ከመላመድና ወደቀደመ ህይወታቸው ቶሎ ከመመለስ ይልቅ ስለሁነቱ ራስን መውቀስ ይቀናቸዋል፣ ለሌሎች አዋይቶ መፍትሄ ከመፈለግ ይልቅ ብቻ ለመጋፈጥ ይጥራሉ፡፡ ይህም ለድብርት አልያም ጭንቀት እንዲጋለጡ ያደርጋቸዋል::
ከልክ በላይ በድሎት የኖሩ እና ሁሉንም ነገር በሰዎች እርዳታ ማለፍ የለመዱ ሰዎች ክስተቶችን በራሳቸው ለመጋፈጥ ዝግጁነት ስለሚጎላቸው፣ በሚያጋጥማቸው ውጣ ውረድ ስሜታቸው ሲጎዳ እና ለስነ ልቦና ቀውስ ሊጋለጡ ይችላሉ።
አንዳንዶች ደሞ ፈተና ያጠነክራቸዋል፡፡ Resilience ያዳብራሉ።
የህክምናው አበይት አላማዎች፦
- ምልክቶችን እና ተጓዳኝ ህመሞችን (እንደ እጽ ተጠቃሚነት ያሉ) ማከም
- የተፈጠረው አስጨናቂ ሁነትን መፍታት
- ወደ ቀደመ አቋማቸው መመለስ
ስነ ልቦናዊ ህክምና፦
- Supportive psychotherapy (ታካሚዎች ስሜታቸውን እንዲገልፁ ማድረግ፣ መመካከር፣ የመፍትሄ ሃሳቦችን መዘየድ..)
- Cognitive behavioral therapy (አረዳዳችንን እና የባህርይ ማፈንገጦችን ማቃናት)
- Interpersonal therapy- የተፈጠሩ ክስተቶችን (ሃዘን/grief፡ የሚና ለውጦች/role transition፡ ብቸኝነት/interpersonal deficit፤ መቃቃር/dispute) ለይቶ መፍትሄ ማበጀት
- Meditation training (ጽሞናን እና አርምሞን መሰረት ያደረገ) እና የመሳሰሉ…
የመድሃኒት ህክምና፦
- እንደ ህመሙ ምልክቶች ደረጃ መድሃኒቶች ሊታዘዙ ይችላሉ።
- እንቅልፍ ማጣትን፣ የጭንቀትና የድባቴ ምልክቶችን ለማከም መድሃኒት ሊሰጥ ይችላል።
ማጠቃለያ፦ በፈተና ውስጥ እያለፋ ላሉ ሰዎች ከንፈር ከመምጠጥ የዘለለ እዝነት ማሳየት፣ አለንላችሁ በማለት ከጎናቸው መቆም እና ያጋጠማቸውን ችግር በተመለከተ በጋራ መፍትሄ ማፈላለጉ እጅግ ወሳኝ ሚና አለው።
ቸር ይግጠመን!
ዶ/ር እስጢፋኖስ እንዳላማው (የአዕምሮ ህክምና ስፔሻሊስት)
@melkam_enaseb