ሀቅን ፍለጋ ከቁርዐንና ከሀዲስ አርባ ምንጭ ዪኒቨርስቲ AMU chamo Campus

ወሊይ ማነው?
~
የአላህ ወሊዮች የታፈሩ የተከበሩ ሙእሚኖች ናቸው። ወሊይን መጥላት ከአላህ ጋር መጣላት ነው። ባይሆን ወሊይ ማለት ጀዝባ እና ገሪባ አይደለም። ወሊይ ማለት በምልጃ እና በተወሱል እያሳበበ ወደ ሙታን አምልኮ የሚጣራ ለሺርክ ጥብቅና የሚቆም ማለት አይደለም። ባጭሩ የተውሒድ ጠላት ሆኖ የአላህ ወሊይ መሆን አይቻልም።
ወሊይ ማለት አላህን የሚፈራ ሙእሚን ነው። አለቀ። የላቀው አላህ እንዲህ ይላል፦
{ أَلَاۤ إِنَّ أَوۡلِیَاۤءَ ٱللَّهِ لَا خَوۡفٌ عَلَیۡهِمۡ وَلَا هُمۡ یَحۡزَنُونَ (62) ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ وَكَانُوا۟ یَتَّقُونَ (63) }
"ንቁ! የአላህ ወዳጆች በእነሱ ላይ ፍርሃት የለባቸውም፤ እነሱም አያዝኑም። (እነሱም) እነዚያ ያመኑትና ይፈሩት የነበሩ ናቸው።" [ዩኑስ: 62-63]

ስለዚህ በዚህ ቁርኣናዊ መልእክት መሰረት ወሊይነት ሁለት መስፈርቶች አሉት። እነሱም ኢማን እና ተቅዋ ናቸው። ይሄ ነው ቁርኣናዊው የወሊይነት መስፈርት። ኢማን እና ተቅዋ ያለው ሰው ሴት ወንዱ፣ ትልቅ ትንሹ፣ ዐረብ ዐጀሙ ሁሉም ወሊይ ነው፣ ከአላህ ዘንድ። ወሊይነት በተወሰኑ አካላት ላይ የተገደበ አይደለም። ይልቁንም "ሙእሚኖች ሁላቸውም የአርሕማን ወሊዮች ናቸው።" ይሄ የኔ ንግግር አይደለም። አጦሓዊይ በአልዐቂደቱ ጦሓዊያህ ላይ ለሰፊው ህዝብ ባቀረቡት መሰረታዊ እምነት ዝርዝር ውስጥ የሰፈረ ሐቅ ነው። እደግመዋለሁ! "ሙእሚኖች ሁላቸውም የአረሕማን ወሊዮች ናቸው!"

"የኔን ወሊይ ጠላት ያደረገ ጦርነት አውጄበታለሁ" በሚለው ሐዲሥ ስር "ወሊይ ሲባል እዚህ ላይ የተፈለገው ሙእሚን ማለት ነው" ይላሉ ነወዊይ የአርበዒን ሸርሓቸው ላይ።

ኢብኑ ከሢር ረሒመሁላህ ደግሞ ከላይ የተጠቀሰችውን የቁርኣን አንቀፅ ሲያብራሩ እንዲህ ይላሉ፦
فكل من كان تقيا كان لله وليا
"አላህን ፈሪ የሆነ ሁሉ ለአላህ ወሊይ ሆኗል።" [ተፍሲር ኢብኒ ከሢር፡ 4/278]

አማኞች እንደ ኢማናቸውና ተቅዋቸው ልዩነት የወሊይነት ደረጃቸው ይለያያል። የነብያት እና የመልእክተኞች ወሊይነት ከተራ አማኞች ወሊይነት ጋር የሚቀራረብ አይደለም።
ወሊይነት በዘር የሚተላለፍ ንጉሳዊ ስርአት አይደለም። ይሄ የሱፊያ ሰፈር ልማድ ነው። ወሊይነት የሩቅ ሚስጥር ተናጋሪነት አይደለም። የአላህ ወሊዮች ለሸሪዐ ያደሩ ናቸው። ከሸሪዐ ያፈነገጠ ተግባር እየፈፀሙ፣ ሶላት እየተው፣ ኸምር እየጠጡ፣ ብልግና እየፈፀሙ፣ ... ከዚያ "ለምን ይሄ ይሆናል?" ሲባሉ "ወሊዮች የተራውን ህዝብ ሸሪዐ አይከተሉም። ሌላ ስውር የራሳቸው ሸሪዐ አላቸው" የሚሉ አካላት ከነ ጭራሹ ሙስሊሞች አይደሉም። ሺርክ የሚያጨማልቁ፣ ለሺርክ ጥብቅና የሚቆሙ፣ ወደ ራሳቸው ወይም ወደ ሌሎች ሙታን አምልኮ የሚጣሩ፣ የሩቅ እውቀትን የሚሞግቱ አካላት የሸይ ^ጧን እንጂ የአላህ ወሊዮች አይደሉም። "ሶላት ስገዱ" ሲባሉ "ዐርሽ ላይ ነው የምሰግደው" "መካ ሐረም በርሬ ሄጄ ነው የምሰግደው" የሚሉ የዲን ሽፍታዎች ማጅራት መቺዎች እንጂ የአላህ ወሊዮች አይደሉም። ከሶላት ብቻ ሳይሆን ከጦሀራም የራቁ፣ በጤና እክል ምክንያት ወሬ የሚቀላቅሉ መጅዙቦች ደግሞ ህክምና የሚያስፈልጋቸው ወፈፌዎች እንጂ ወሊዮች አይደሉም።

ሌላው ወሳኝ ነጥብ ወሊይ አይመለክም የሚለው ነው። ለጭንቅ ለችግር ሊማፀኑት የሚገባው አንድ አላህ ብቻ ነው። ወሊይ ዝናብ፣ ልጅ፣ ሲሳይ መስጠት አይችልም። ሰዎችን ከመከራ የሚያወጣውም አላህ እንጂ ደካማ ፍጡሮች አይደሉም። አላህ እንዲህ ይላል፦

{وَٱلَّذِینَ تَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ مَا یَمۡلِكُونَ مِن قِطۡمِیرٍ (13) إِن تَدۡعُوهُمۡ لَا یَسۡمَعُوا۟ دُعَاۤءَكُمۡ وَلَوۡ سَمِعُوا۟ مَا ٱسۡتَجَابُوا۟ لَكُمۡۖ وَیَوۡمَ ٱلۡقِیَـٰمَةِ یَكۡفُرُونَ بِشِرۡكِكُمۡۚ وَلَا یُنَبِّئُكَ مِثۡلُ خَبِیرࣲ (14)}
{እነዚያም ከርሱ ሌላ የምትገዟቸው የተምር ፍሬ (ስሷ) ሽፋን እንኳን የላቸውም። ብትጠሯቸው ጥሪያችሁን አይሰሙም። ቢሰሙም አይመልሱላችሁም። በትንሳኤ ቀንም እነሱን ከአላህ ጋር ማጋራታችሁን ይክዳሉ። እንደ ውስጠ-አዋቂው ማንም አይነግርህም።} [ፋጢር፡ 13-14]

ዛሬ ለጭንቅ ለችግር ይደርሱልኛል ብሎ ወሊዮችን የሚማፀን ሰው ነገ በቂያማ ቀን ጠላቶቹ ነው የሚሆኑበት። ከራሴ አይደለም የማወራው። ምስክሬ ቁርኣን ነው፦
{وَمَنۡ أَضَلُّ مِمَّن یَدۡعُوا۟ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَن لَّا یَسۡتَجِیبُ لَهُۥۤ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلۡقِیَـٰمَةِ وَهُمۡ عَن دُعَاۤىِٕهِمۡ غَـٰفِلُونَ (5) وَإِذَا حُشِرَ ٱلنَّاسُ كَانُوا۟ لَهُمۡ أَعۡدَاۤءࣰ وَكَانُوا۟ بِعِبَادَتِهِمۡ كَـٰفِرِینَ (6) وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَیۡهِمۡ ءَایَـٰتُنَا بَیِّنَـٰتࣲ قَالَ ٱلَّذِینَ كَفَرُوا۟ لِلۡحَقِّ لَمَّا جَاۤءَهُمۡ هَـٰذَا سِحۡرࣱ مُّبِینٌ (7)}
{እስከ ትንሳኤ ቀን ድረስ ለሱ የማይመልስለትን ከአላህ ሌላ ከሚጠራ ይበልጥ የጠመመው ማነው? እነሱም (ተጠሪዎቹ) ከጥሪያቸው የዘነጉ ሆነው ሳለ?! ሰዎች (ቂያማ) በተሰበሰቡ ጊዜም ለነሱ ጠላቶች ይሆናሉ። መመለካቸውንም የሚክዱ ይሆናሉ።} [አሕቃፍ፡ 5-6]

ዱዓእ ዒባዳ እንደሆነ ልንዘነጋ አይገባም። ነብያችን ﷺ እንዲህ ይላሉ፦
"الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ، قَالَ رَبُّكُمُ : {ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ}"
"ተማፅኖ አምልኮት ነው። ጌታችሁ፡ {ለምኑኝ፤ እቀበላችኋለሁና} ብሏል።" [አቡ ዳውድ፡ 1479]

ተዘቅዝቆ የምታዩት የሱ ..ፊያ ወሊይ ነው።
=
የቴሌግራም ቻናል፡-
https://t.me/IbnuMunewor

የትግል አሊፍ ባ ታ
~
ሃገራችን ጥላቻ ህሊናቸውን ባወ -^ራቸው ሰዎች የተሞላች ናት። አንዳንድ አካላት ሃገሪቱ ያለችበት ወቅታዊ ሁኔታ ስላልተመቻቸው እንጂ ዛሬ ከምናየው በላይ ብዙ ግፎችን ያሳዩን ነበር። በነገራችን ላይ በአንዳንድ የትምህርት ተቋማት እየተከሰቱ ያሉት አድሎዎችና በደሎች የተቋማቱ የተናጠል እርምጃ እንዳይመስሉን። በሰፊው እየመጣ ላለው "ህግን" የተንተራሰ መዋቅራዊ በደል መንደርደሪያ ናቸው። እና የባሰ እንጂ የተሻለ እንዳትጠብቁ። ቀድሜ የማውቀው አሁንም የሰማሁት ፍንጭ ስላለኝ ነው ይህንን የምለው። አገሪቱን እግር ከወርች ጠፍሮ ከያዛት ብዙ አይነት መዓት በላይ የሙስሊም ሴቶች አለባበስ እንቅልፍ የሚነሳቸው አካላት አሉ። ስለዚህ ለባሰው ራስን ማዘጋጀት ጥሩ ነው። አንድ ቀን ድንገት ጆሮ ጭው የሚያደርግ ዜና ልንሰማ እንችላለን። የፈለገ ቢደርስ ፈፅሞ ተስፋ መቁረጥ አይገባም። አንዳንድ ትግሎች ለውጥ ለማግኘት ብዙ ድካም ይጠይቃሉ። እጅ ሳይሰጡ በስሜት ሳይሆን በስክነትና በስሌት መጓዝ ይገባል። ትልቁ ሽንፈት ጭቆናን 'ኖርማል' አድርጎ መቀበል ነው።
አሁንም እላለሁ። ዝምታህ ያስጨንቅ ዘንድ፣ ተቃውሞህ ያስፈራ ዘንድ፣ ንግግርህ ክብደት ይኖረው ዘንድ፡
* አንድ፡ አጥብቀህ ዲንህን ተማር አስተምር። እምነቱን የተረዳ ሰው ለበደል እጅ አይሰጥም።
* ሁለት፡ አካደሚ ትምህርት ተማር። የዘመኑን ጭቆና ያለ አካደሚ ትምህርት መጋፈጥ ከባድ ነው።
* ሶስት፡ አድምተህ ተባብረህ ስራ። የፈረጠመ የኢኮኖሚ አቅም ጠንካራ የትግል መሰረት ነው።
* አራት፡ በየዘርፍህ ተደራጅ። ያልተደራጀ ህዝብ አቅሙንም አያውቅም። አቅምም አይኖረውም።
* አምስት፡ ሳትሰለች ጩህ። ጩኸትህ በደልህ እንዳይረሳ ያደርጋል። ተተኪ ትውልድ ላይ እልህ እንዲሻገር ያደርጋል። ዝምታ በደልን 'ኖርማል' ያደርጋል።
* ከምንም በላይ በጌታህ ላይ ተመካ። ልፋት ዋጋ የሚኖረው፣ ጥረት ፍሬ የሚያፈራው የአላህ እገዛ ሲኖር ነው።
አሁን ያለንበት ማንቀላፋት ደስ አይልም። በጣም እንቅልፍ በዝቷል። ይሄ ደግሞ መንናቅን ነው የሚያስከትለው። የተናቀ መንደር ባ'ህያ ይወረራል። የተናቀ ህዝብ እዚህ ግባ በማይባሉ አካላት ልጆቹ በገዛ ሃገራቸው ሲበደሉ እጁን አጣጥፎ ይመለከታል።
=
የቴሌግራም ቻናል:-
https://t.me/IbnuMunewor

ቅደመ ሁኔታ ላይ የተንጠለጠለ ፍቺ
=
1- ቅደመ ሁኔታ ላይ የተንጠለጠለ ፍቺ (الطلاق المعلق) ማለት ለምሳሌ ሚስቱ ከሆነች ጓደኛዋ ዘንድ መሄዷ ችግር እየፈጠረ እንደሆነ ተረዳ። "አትሂጂ" ቢላት ልትቆም ፈቃደኛ አልሆነችም። በዚህን ጊዜ "ዳግመኛ እከሊት ቤት ከሄድሽ ፍቺ ነሽ" በማለት ተናገረ። ይህንን ካለ በኋላ ብትሄድ ኒካሑ ወርዶ ፍቺው ይቆጠራልን?
=> ይህንን ሸርጥ የተናገረው ብትሄድ የእውነትም ሊፈታት ከሆነ በመሄዷ ኒካሑ ይወርዳል። ፍቺ ተፈፅሟል።
=> ሸርጡን ያስቀመጠው መፍታትን አስቦ ሳይሆን ለማስፈራራት ከሆነ ኒካሑ አይወርድም።

2- ያስቀመጠው ቅድመ-ሁኔታ ቀድሞ በተፈፀመ ጉዳይ ላይ ይሰራልን? ለምሳሌ "እከሊት ቤት ከሄድሽ ፍቺ ነሽ" የሚል ሸርጥ አስቀመጠ። ይህን ከማለቱ በፊት ቀድማ ሄዳ ከሆነ ፍቺው ይቆጠራልን?

=> ቅድመ ሁኔታውን ሲያስቀምጥ ሃሳቡ ቀድማ ሄዳም ከሆነ "ፈትቻለሁ" የሚል እሳቤን የሚያጠቃልል ከሆነ ፍቺው ይቆጠራል። ከዚህ በኋላ ቢከሰት የሚለውን ብቻ ነይቶ ካወራ ግን በቀደመ ተግባር ፍቺ አይታሰብም።

3- "ይህንን ካደረግሽ ፍቺ ነሽ" ቢልና አውቃ ሳይሆን ረስታው ያንን ነገር ብትፈፅም ኒካሑ ይወርዳልን?
=>አይወርድም።

4- ካስቀመጠው ቅድመ ሁኔታ መመለስ ይችላል? ለምሳሌ "እከሊት ቤት ከሄድሽ ፍቺ ነሽ" የሚል ሸርጥ አስቀምጦ ነበር። ያስቀመጠውን ሸርጥ አንስቶ ቢፈቅድላትና ከዚያ በኋላ ብትሄድ ኒካሑ ይወርዳል?
=>ትክክለኛው አቋም አይወርድም የሚለው ነው።

5- ሚስቱን በሆነ ሰበብ ከፈታ በኋላ ሰበቡ ልክ እንዳልሆነ ካወቀስ? ለምሳሌ፦ ሚስቱ በሆነ ጉዳይ ላይ እንደዋሸችው ወይም ከቤቱ ወንድ እንዳስገባች ተረድቶ ፈታ። ሲያጣራ ግን ጉዳዩ እሱ እንዳሰበው እንዳልሆነ አወቀ። ኒካሑ ይወርዳል ወይ?
=>ኢብኑ ተይሚያ፣ ኢብኑ ባዝ እና ኢብኑ ዑሠይሚን ኒካሑ አይወርድም ብለዋል።
=
ከሸይኽ ሙሐመድ ብኑ ሒዛም ፈትሑል ዐላም ኪታብ (8/543 - 554) ተጨምቆ የቀረበ።
ማሳሰቢያ:- መልእክቱ እንዲህ አይነት ጉዳይ ከገጠመ ሑክሙ ምን እንደሆነ ለማስታወስ የቀረበ እንጂ የኒካሕ እና የፍቺ ጉዳይ በሃላፊነት ሊያዝ ተገቢው ክብደት ሊስሰጠው ይገባል።
=
የቴሌግራም ቻናል፡-
https://t.me/IbnuMunewor

እንግዳ የሚበዛ ከሆነ የዐቂቃ እርድ ላይ ጨምሮ ማረድ ይቻላል?
~
ከነቢዩ ﷺ የተገኘው ለወንድ ልጅ ሁለት፣ ለሴት ልጅ ደግሞ አንድ በግ ወይም ፍየል ማረድ ነው።
ተጋባዥ እንግዶች የሚበዙ ከሆነ ጨምሮ ማረድ ይቻላል። ተጨማሪው ግን የዐቂቃ ሳይሆን የመስተንግዶ እርድ ብይን ነው የሚይዘው። እንግዳን ማክበር ያለው ዋጋ የሚታወቅ ነው።

ይህንን የኢብኑ ባዝን ፈትዋ ተጨማሪ እውቀት ያገኙበታል።
~
هل تجوز الزيادة فوق ذبيحتين في العقيقة؟ إذا ذبح للعقيقة ثلاث أو أربع ذبائح؟

جواب:

السنة ذبيحتان، لكن إذا كان الناس كثير، ولا يكفيهم يصير الزائد ما هو بعقيقة، العقيقة ثنتان، لكن الزائد من أجل الضيوف.

السنة ثنتان فقط عن الذكر، وواحدة عن الأنثى، لكن لو كان الضيوف كثير من جيرانها، أو غيرهم، ورأى أن الثنتين لا تكفيهم، وزاد ثالثة لأجل الضيوف؛ لا بأس، من باب إكرام الضيف.
س: إذا ذبح واحدة الآن، والأخرى فيما بعد؟
الشيخ: ما في بأس، لا حرج، لو ذبح واحدة في اليوم السابع، وواحدة بعد يومين، أو بعد شهر، أو بعد سنة، حسب الطاقة، حسب التيسير.

=
የቴሌግራም ቻናል:-
https://t.me/IbnuMunewor

በህይወታችን በተደጋጋሚ ከምንፈፅማቸው ፀያፍ ስህተቶች ውስጥ አንዱ የሌሎችን ሚስጥር መዝራት ነው። የሚገርመው የራሳችን ሚስጥር ያመንነው ሰው ለሌላ ቢያወጣብን የማንወድ ሆነን ሳለ ለሌሎች አለመታመናችን ነው። አስገዳጅ ሁኔታ ካልገጠመ በስተቀር የሌላን ሰው ሚስጥር ለባልም ይሁን ለሚስት፣ ለቅርብም ይሁን ለሩቅ ማውጣት አይገባም። የጓደኛውን ሚስጥር እንደ ዋዛ ለሚስቱ ይነግራል። ሚስቱ ለቅርብ ጓደኛዋ፣ ያቺ ደግሞ ለሌላ ቅርብ ጓደኛዋ ወይም ለባሏ፣ ... እያለ ያደባባይ ሚስጥር ይሆናል። የቤቷን መከፋት ለጓደኛዋ ትነግራለች። ወ/ሮ ጓደኛ ለባሏ፣ እሱ ለጓደኛው፣ ... እያለ መጨረሻ መቆራረጥ፣ መቀያየም ያስከትላል። ከዚህ አይነት ጥፋት የሚተርፈው ከስንት አንድ ነው። ከመሰል ጥፋቶች ላይ ላለመውደቅ ይህንን የነብዩን (ﷺ) ሐዲሥ ማስታወስና መተግበር ተገቢ ነው፦
لا يُؤْمِنُ أحَدُكُمْ، حتّى يُحِبَّ لأخِيهِ ما يُحِبُّ لِنَفْسِهِ
{አንዳችሁ ለራሱ የሚወደውን ለወንድሙ እስከሚወድ ድረስ አያምንም።} [ቡኻሪ]

ሚስጥርህ እንዲጠበቅ ትውዳለህ ኣ? እንግዲያውስ የሌሎችን ሚስጥር ጠብቅ። ለራስህ የምትጠላውንም በወንድምህ ላይ አትፈፅም። ሚስጥርህ ወጥቶ ማግኘት እንደማትፈልግ ነጋሪ አያሻም። ልክ እንዲሁ ወንድምህም ሚስጥሩን ስትዘራበት ድንገት ቢደርስ ምን እንደሚሰማው አሰብ። ያመንከው እንዲከዳህ እንደማትፈልገው አንተም ላመነህ ታመን። የስነ ምግባር፣ የሞራል ቁንጮ የሆኑት ውዱ ነብይ (ﷺ) እንዲህ ይላሉ፦
أدِّ الأمانةَ إلى منِ ائتمنَكَ، ولا تخُنْ من خانَكَ
"አምኖ ለሰጠህ አማናውን አድርስ። የካደህን አትካድ።" [አሶሒሐህ፡ 423]
=
የቴሌግራም ቻናል፦
https://t.me/IbnuMunewor

አላህ ያዘዘውን ሁልጊዜ የሚተገብርና ከተከለከለው ነገር ሙሉ ለሙሉ የተከለከለ ሰው :-
_ዱኒያ ላይ ሲኖር የልብ-ሰላምና የሕይወት መረጋጋትን የተላበሰ አካል ይሆናል::
-ጣረ-ሞት ላይ ሲሆን በመላእኮች አማካኝነት ጀነትን የሚበሰርና ሰከራተል-መውትን እንዲቋቋም ይደረጋል:
-ኣኸራ ላይ ደግሞ የአላህን ውደታና ጀነትን በማግኘት የጀሊሉን ሽልማት የሚጐናፀፍና የታላቅ ዙፋን ባለቤት የተከበረ ባሪያ ይሆናል::
https://t.me/UstazKedirAhmed