የአይነት አንድ ስኳር ህክምና አሁናዊ መመሪያዎችና ተስፋ ሰጪ ምርምር ዉጤቶች

የአይነት 1 ስኳር ህመም (type 1 diabetes) ያለበት ልጅ ያላቸው ወላጆች ለልጃቸው ህክምና ተስፋ የሚሰጥ ዜና መፈለግ ያለ ነው። ወላጆች የልጃቸው ህይወት ከኢንሱሊን መርፌ ነፃ እንዲሆን መመኘታቸው ተፈጥሯዊ ነው። ግን በሚያሳዝን ሁኔታ እነዚህ መሬት ያልያዙ ተስፋዎች አሳሳች ሊሆኑ ይችላሉ። አንዳንዴም አደገኛ የሆኑ አሳች ዜናዎች የልጅን ህይወት ሊቀጥፉ ይችላሉ።

በዚህ ሳምንት በቲክቶክና ሌሎች ማህበራዊ ሚዲያዎች በጣም ሲታይ የነበረ አንድ መረጃ ነበር። ዜናው ‘የአይነት አንድ የስኳር ህመም ስርየት ተገኘለት፣ ከእንግዲህ ኢንሱሊን መርፌ መወጋት እስከወዲያኛው አከተመ እልልልልል አንኳን ደስ አላችሁ’ የሚል ይዘት ያለው የሚያጓጓ ብስራት የያዘ አሳሳች መረጃ ነው። ይህን መረጃ የሰሙ ወላጆች የስኳር ህመም ያለባቸው ልጆቻቸውን ይዘው እኔ ወደምሰራበት የግል ሆስፒታል ጨምሮ ሌሎችም ተቋማት ልጄን ይሄን ህክምና አዝዙልን አሊያም ወደውጭ ሪፈር አርጉን እያሉ ሲጨነቁ ነበር።

አሁንም ቅድምም በሚናፈሱ ለታይታ የሚሰራጩ አሉባልታዎች በመታለል ኢንሱሊን ህክምናቸውን በማቋረጥ የሚሞቱትን ወገኖቻችንማ ቤት ይቁጠረው።

ይህ ጽሑፍ ሕይወት አድን የሆነውን የኢንሱሊን ሕክምናን አስፈላጊነት በማጉላት አሁን ያሉ የአይነት 1 ስኳር ህክምና እውነታ፣ ወቅታዊ ተስፋ ሰጭ ግኝቶችና ቀጣይ የምርምር አቅጣጫዎችን ግልጽ ለማድረግ ያለመ ነው።

የዓይነት 1 የስኳር ሕክምና አሁናዊ መመሪያዎች ምን ይላሉ?

የቅርብ ጊዜ የተሻሻሉ የአይነት አንድ ስኳር ህክምና አለም አቀፍ መመሪያዎች እንደሚደነግጉት ኢንሱሊን ውጤታማና አይተኬ አማራጭ ነው። የተሻለ የግሉኮስ ቁጥጥር ለማምጣት እና የስኳር ህመም ተያያዥ የጤና ችግሮችን ለመከላከል አይነተኛ መፍትሄ ኢንሱሊን ነው።
ኢንሱሊን ለአይነት 1 የስኳር ሕክምና የማዕዘን ድንጋይ ነው። ኢንሱሊን እንደዉሃና ኦክስጅን ሁሉ ለሜታቦሊዝም መሳለጥ፣ ለጤናማ እድገትና ሰውነት ግንባታ አስፈልጊ የሆነ ለህልውና ወሳኝ ሆርሞን ነው። ስለሆነም ይህ ችግር ያለባቸው ግለሰቦች ኢንሱሊንን በተፈጥሮ ማመንጨት ስለማይችሉ መደበኛ የኢንሱሊን መርፌ ወይም የኢንሱሊን ፓምፕ መጠቀም ያስፈልጋቸዋል። የኢንሱሊን ሕክምናን ማቆም በጥቂት ቀናት ለሕይወት አስጊ ይሆናል።

በአይነት 1 የስኳር ህክምና ላይ የሚታዩ ያልተሟሉ ጉድለቶች (unmet needs) ምንድን ናቸው?

ዘመኑ የደረሰበት የተሻሻለው የኢንሱሊን ሕክምና እና ክትትል ጥበብ የህመሙ ተጠቂዎችን ጤናና ህይወት በእጅጉ ያሻሻለና ረጅም፣ አምራችና ደስተኛ ህይወት መምራትን ያስቻለ ቢሆንም አሁን ያለው ሕክምና ተግዳሮቶች አለው። ብዙ መስተካካልና የበለጠ መሻሻል ያለባቸው ያልተሟሉ ፍላጎቶች አሉ። ለአብነትም ከ20-25% ታካሚዎች የስኳር ቁጥጥራቸው በሚፈለገው መጠን ግብ አይመታም፤ በርካታ ታካሚዎች ተደጋጋሚና አደገኛ የስኳር ማነስ (hypoglycemia) ያጋጥማቸዋል፤ እንዲሁም ከኢንሱሊን መድሃኒት ጋር የተያያዘ መጠነኛ ክብደት መጨመር አሁን አለም የደረሰብት ህክምና ገደቦች ናቸው።

እነዚህ ያልተሟሉ ፍላጎቶችን ለመሙላት ነው ተመራማሪዎች የተለያዩ የሙከራ መድሃኒቶችን እና ፈውስ ሊሆኑ የሚችሉ መፍትሄዎችን ማሰስ የቀጠሉት። የአዳዲስ ሕክምና አማራጮች ፍለጋ ከተቻለም ፈጽሞ ለማዳንና አስቀድሞ ለመከላከል የሚረዱ መፍትሄዎችን ለመፈልሰፍ የተራቀቁ ምርምሮችን ማድረግ እንደቀጠለ ነው። እስካሁንም አስደናቂ እመርታዎች ተመዝግበዋል።

አዳዲስ የአይነት አንድ ስኳር ለማዳን የሚሞከሩ ህክምናዎችና ምርምሮች

1️⃣ የቆሽት ወይም ቤታ ሴል ንቅለ ተከላ (Beta Cell Replacement Therapy: whole pancreas transplantation or Islet Cell Transplantation)

2️⃣ የቆሽት ሕዋስ ማደስ ሕክምና (Beta Cell Regeneration therapy)

3️⃣ የዘረመል አርትዖት (Gene Editing)

ከላይ የጠቀስናቸው በሙከራ ደረጃ ያሉ ህክምናዎች የረጅም ጊዜ ጤና የማሻሻል ትልቅ ተስፋ የሰጡ ሆነዋል።

እነዚህ ተስፋ ሰጪ የሙከራ ደረጃ ሕክምናዎች ገና ጥቅም ላይ ለመዋል ዝግጁ አይደሉም። አበረታች ውጤቶችን ቢያሳዩም ገና በሙከራ ደረጃ ላይ ናቸው። ለሁሉም ታካሚ በሰፊው ከመሰጠታቸው በፊት ብዙ ተጨማሪ ጥብቅ ምርመራ እና ማሻሻያ ያስፈልጋቸዋል።

የጠቀስናቸው እና ሌሎችም የሚያጓጉ ሕክምናዎች እስኪገኙ ድረስ ዓይነት 1 የስኳር ህመምን በኢንሱሊን ማከም ና ስኳርን መቆጣጠር ወሳኝ ነው። እነዚህን ለዉጦች በተስፋ እየተጠባበቅን አሁን ላይ የተረጋገጡ ተጨባጭ ህክምናዎችን በቁርጠኝነት መቀጠል ይገባል። ስለሆነም አሁን ላይ ያሉትን የሚመከሩ የተረጋገጡ ህክምናዎች መቀጠል አስፈላጊ ነው። የኢንሱሊን ህክምና ፍጹም እንከን የለበትም ባይባልም ሕይወት አድን ነው።

የዚህን ጽሁፍ ሙሉ መረጃ በዶ/ር መላኩ ታዬ ብሎግ https://melakutaye.com/type-1-diabetes-current-treatment-and-future-hopes/ እንዲያነቡና ለሌሎችም እንዲያጋሩ በትህትና እጋብዛለሁ።

ቴሌግራም https://t.me/hakimmelaku
ቲክቶክ https://www.tiktok.com/@hakimmelaku
ግብረ መልስ ወይም አስተያየት ለመስጠት https://maps.app.goo.gl/twmS9fq7LiG1eRnq9
WhatsApp/Telegram consults at +251921720381

Dr. Melaku Taye (Endocrinologist, Lipidologist, Health advocate practicing at Tikur Anbessa Specialized Hospital, Addis Ababa University)

Get social with Hakim on Youtube: http://www.youtube.com/@Hakim207

@HakimEthio