Seensa Sirna hiika Macaafa Qulqulluu
Kitaabonni macaafa qulqulluu akkamitti hubachuun akka danda’amu ibsa hedduutu jira. Isaan keessa gaariin tokkodha. Beektota macaafa qulqulluu hiikan ta’uuf duwwaa otoo hin taane karaa ittiin macaafni qulqulluun jireenya keenya wajjin walitti firoomu barbaadufis waamamneerra. Sirni hiikuu macaafa qulqulluu (hermeneutics) rakkoowwan macaafa qulqulluu keessatti nama quunnaman hiikuuf faayidaa guddaa qaba. Kun immoo hojii garaagarummaa beektotaa fi amantoota gidduu jiru dhiphisuufi yaalu dha. Dhiphinni beektotaa inni guddaan warra jalqaba turaniif hiika attamii qaba ture? Kan jedhudha. Sagaleen waaqayyoo jalqabatti haala seenaa sirrii keessatti kan kenname ta’u illee, sagaleen kun yeroo hundumaa jiraataa ta’ee akka hojjetuu fi amala addaa akka qabu hubachuu qabna.
Beekaan macaafa qulqulluutti amanu tokko dubbisi macaafa qulqulluu tokko hiikni inni nuuf kennu hiika duraan kenne akka ta’e ni hubata. Kun immoo hojiiwwan lama akka hojjennu nu taasisa: -1ffaa, dubbisichi dubbiftoota warra jalqabaaf hiika maali akka kennu hubachuun barbaachisaa ta’uu isaa argisiisa. Kunis isa durii qo’achuu (excegesis) jedhama. 2ffaa, haala adda addaa har’a keessa jirru keessatti ergaa walfakkaatu dhaga’uu qabna. Hiikoon lammaffaa kun immoo sirna hiikuu(Hermeneutics) jedhama. Kaayyoon qo’annaa macaafa qulqulluu hojiiwwan kana lamaan haala gaariin raawwachuu irratti kan xiyyeeffate ta’uu qaba. Macaafni qulqulluun sagalee waaqayyoo kan bara baraa waan ta’eef, dubbisuu, hubachuu fi isaaf abboomamuu qabna.
Barnoota 1ffaa
Sirna hiika macaafa qulqulluu beekuu
Biblical hermeneutics is the study of the principles and methods of interpreting the text of bible (sirni hiika macaafa qulqulluu qaleelfamootaa fi tooftaalee ittiin macaafa qulqulluu hiikan qo’achuu dha (1Tim 2:15)). Sirni hiikoo macaafa qulqulluu yeroo hundaa macaafa qulqulluu haala gaariidhaan hiikame dha. Walumaagalatti sirni hiikoo hiika sirrii macaafa qulqulluu barbaadu dha. Namni dhugaa macaafa qulqulluu hubachuudhaaf bu’uura jireenyaa dhala namaa kan ta’e hubannaa sirna hiika macaafa qulqulluu barbaachisaa ta’e qabaachuu qaba.
Beekumsa dhugaa sagalee waaqayyoo kanaa, hubannaa, abboomamuufi qabaachuun dirqama dha sababiin isaas “dhugaan birmaduu nama baasa.”(yoh8:32). tooftaa qo’annaa macaafa qulqulluu guddifachuudhaan sagalee waaqayyoo barataan kamiyyuu akka abbuuru abdii qaban. Barbaacha gooftaa hubachuun wallaalummaadhaa nama basa. Fedha sagalee waaqayyoo kan nama hubachiisu, jireenya namaa kan jijjiiru fi eebba isaa kan nama hirmaachisu kadhata godhachuun immoo murteessa dha.
The pursose of biblical hermeneutics is help us to know how to properly interpret, understand, and apply the bible (sirni hiika macaafa qulqulluu bu’aan inni nuuf qabu akkatti macafa qulqulluu sirriidhaan hiikne beeknuu, hubannee jireenya keenyaaf akka oolchinufi dha). Biblical hermeneutics keeps us to intended meaning of scripture and away from allegorizing bible verses that should be understood literaly (sirni hiika macaafa qulqulluu yaada hiika macaafa nu eegsisa, akka hubannaa sirna barreeffama luqqisiiwwan macaafa qulqulluu irraa kaanne nu eega).
The passage must be interpreted historically, grammatically, and contextually (seenaan keeyyata macaafa qulqulluu, seer-luga fi qabiyyeen keeyyataa dirqama hiikamuu qaba). Interprating historically means we must seek to understand the culture, background, situation propted the text (keeyyata seenaadhaan hiikuu jechuun dirqama aadaa hubachuudhaaf, seenaa dugduubee fi haala caafatichaaf ka’umsa ta’e qo’achuu dha). Interpratng a passge grammatically requires one ti follow the rules of grammar and recognize the nuances of Hebrew and Greek (keeyyata seer-luga isaan hiikuuf namni tokko seeraaf hint afaan Ibrootaa fi Giriikii ordofuu barbaachisa).
Kitaabonni macaafa qulqulluu akkamitti hubachuun akka danda’amu ibsa hedduutu jira. Isaan keessa gaariin tokkodha. Beektota macaafa qulqulluu hiikan ta’uuf duwwaa otoo hin taane karaa ittiin macaafni qulqulluun jireenya keenya wajjin walitti firoomu barbaadufis waamamneerra. Sirni hiikuu macaafa qulqulluu (hermeneutics) rakkoowwan macaafa qulqulluu keessatti nama quunnaman hiikuuf faayidaa guddaa qaba. Kun immoo hojii garaagarummaa beektotaa fi amantoota gidduu jiru dhiphisuufi yaalu dha. Dhiphinni beektotaa inni guddaan warra jalqaba turaniif hiika attamii qaba ture? Kan jedhudha. Sagaleen waaqayyoo jalqabatti haala seenaa sirrii keessatti kan kenname ta’u illee, sagaleen kun yeroo hundumaa jiraataa ta’ee akka hojjetuu fi amala addaa akka qabu hubachuu qabna.
Beekaan macaafa qulqulluutti amanu tokko dubbisi macaafa qulqulluu tokko hiikni inni nuuf kennu hiika duraan kenne akka ta’e ni hubata. Kun immoo hojiiwwan lama akka hojjennu nu taasisa: -1ffaa, dubbisichi dubbiftoota warra jalqabaaf hiika maali akka kennu hubachuun barbaachisaa ta’uu isaa argisiisa. Kunis isa durii qo’achuu (excegesis) jedhama. 2ffaa, haala adda addaa har’a keessa jirru keessatti ergaa walfakkaatu dhaga’uu qabna. Hiikoon lammaffaa kun immoo sirna hiikuu(Hermeneutics) jedhama. Kaayyoon qo’annaa macaafa qulqulluu hojiiwwan kana lamaan haala gaariin raawwachuu irratti kan xiyyeeffate ta’uu qaba. Macaafni qulqulluun sagalee waaqayyoo kan bara baraa waan ta’eef, dubbisuu, hubachuu fi isaaf abboomamuu qabna.
Barnoota 1ffaa
Sirna hiika macaafa qulqulluu beekuu
Biblical hermeneutics is the study of the principles and methods of interpreting the text of bible (sirni hiika macaafa qulqulluu qaleelfamootaa fi tooftaalee ittiin macaafa qulqulluu hiikan qo’achuu dha (1Tim 2:15)). Sirni hiikoo macaafa qulqulluu yeroo hundaa macaafa qulqulluu haala gaariidhaan hiikame dha. Walumaagalatti sirni hiikoo hiika sirrii macaafa qulqulluu barbaadu dha. Namni dhugaa macaafa qulqulluu hubachuudhaaf bu’uura jireenyaa dhala namaa kan ta’e hubannaa sirna hiika macaafa qulqulluu barbaachisaa ta’e qabaachuu qaba.
Beekumsa dhugaa sagalee waaqayyoo kanaa, hubannaa, abboomamuufi qabaachuun dirqama dha sababiin isaas “dhugaan birmaduu nama baasa.”(yoh8:32). tooftaa qo’annaa macaafa qulqulluu guddifachuudhaan sagalee waaqayyoo barataan kamiyyuu akka abbuuru abdii qaban. Barbaacha gooftaa hubachuun wallaalummaadhaa nama basa. Fedha sagalee waaqayyoo kan nama hubachiisu, jireenya namaa kan jijjiiru fi eebba isaa kan nama hirmaachisu kadhata godhachuun immoo murteessa dha.
The pursose of biblical hermeneutics is help us to know how to properly interpret, understand, and apply the bible (sirni hiika macaafa qulqulluu bu’aan inni nuuf qabu akkatti macafa qulqulluu sirriidhaan hiikne beeknuu, hubannee jireenya keenyaaf akka oolchinufi dha). Biblical hermeneutics keeps us to intended meaning of scripture and away from allegorizing bible verses that should be understood literaly (sirni hiika macaafa qulqulluu yaada hiika macaafa nu eegsisa, akka hubannaa sirna barreeffama luqqisiiwwan macaafa qulqulluu irraa kaanne nu eega).
The passage must be interpreted historically, grammatically, and contextually (seenaan keeyyata macaafa qulqulluu, seer-luga fi qabiyyeen keeyyataa dirqama hiikamuu qaba). Interprating historically means we must seek to understand the culture, background, situation propted the text (keeyyata seenaadhaan hiikuu jechuun dirqama aadaa hubachuudhaaf, seenaa dugduubee fi haala caafatichaaf ka’umsa ta’e qo’achuu dha). Interpratng a passge grammatically requires one ti follow the rules of grammar and recognize the nuances of Hebrew and Greek (keeyyata seer-luga isaan hiikuuf namni tokko seeraaf hint afaan Ibrootaa fi Giriikii ordofuu barbaachisa).